Rola i znaczenie włosów

Niektórzy badacze uważają włosy za narządy szczątkowe, czyli takie, które zanikają w wyniku ewolucji i przestają pełnić ważne funkcje dla człowieka. Jednak więcej głosów opowiada się za faktem, że włosy są istotne dla współczesnych ludzi. Choć rzadko się nad tym zastanawiamy, oprócz funkcji estetycznej i społecznej, pełnią one inne, ważne role. Włosy pokrywają prawie całą powierzchnię ciała człowieka i to właśnie one stanowią pierwszą barierę między czynnikami zewnętrznymi, a skórą. O ile bujne owłosienie naszych przodków pokrywające ich ciała nie jest nam dziś potrzebne, o tyle duża liczba włosów na głowie, narządach płciowych i pod pachami, a także brwi i rzęsy wskazują na to, że włosy pełnią dla współczesnego człowieka kilka istotnych funkcji.

Funkcja estetyczna 

Funkcja estetyczna pełniona przez włosy jest ściśle związana z ich znaczeniem kulturowym i społecznym, które różni się w zależności od regionu świata. We współczesnym świecie zachodnim (i nie tylko) lśniące, zadbane, gęste i odpowiednio uczesane włosy na głowie są symbolem młodości, witalności i statusu społecznego. Piękne włosy są obiektem podziwu zarówno kobiet, jak i mężczyzn, choć standardy dotyczące tego, jakie owłosienie jest uznawane za atrakcyjne, są różne w zależności od płci. Generalizując, wedle dzisiejszych standardów kulturowych, kobiety z zadbanymi, lśniącymi włosami na głowie i gładkim ciałem uznawane są za atrakcyjne, podczas gdy u mężczyzn bujne owłosienie ciała i głowy jest często uznawane za oznakę męskości. W związku z tym, że włosy są powiązane ze stanem zdrowia, a także ze względów kulturowo-społecznych, wygląd włosów na głowie ma duże znaczenie dla pewności siebie i samooceny człowieka. Z tych samych powodów nadmierne owłosienie ciała u kobiet, na przykład w wyniku hirsutyzmu, wpływa negatywnie na ich psychikę.

Funkcja społeczna i kulturowa

Włosy stanowią ważny element wizerunku człowieka. Konkretne fryzury, kolory włosów, a nawet brak włosów, może wiele powiedzieć o czyimś statusie społecznym lub przynależności do konkretnych grup. Oczywistym przykładem wydają się być subkultury, gdzie pewne fryzury, np. irokezy, są wyrazem przynależności danej osoby do subkultury punków. Klasyczny kok u kobiety odbierany jest jako symbol elegancji, podczas gdy długie, nieujarzmione włosy u mężczyzny pełniącego ważne funkcje społeczne (np. u sędziego czy polityka), mogłyby być odbierane negatywnie. Z tego względu dress code obowiązujący w wielu zawodach dotyczy także fryzur. Włosy osób czarnoskórych oraz ich tradycyjne fryzury, takie jak afro czy dredloki, były kiedyś przedmiotem opresji i rasizmu wobec osób je noszących. Dla hipisów długie, rozpuszczone włosy symbolizowały wolność i bunt. Włosy mogą mieć także funkcję duchową lub religijną – z tego względu niektóre muzułmanki zakrywają włosy, tybetańscy mnisi golą się na łyso, a ortodoksyjni Żydzi noszą pejsy. Niektóre plemiona natywnych Indian wierzą, że włosy mają ścisły związek z duszą i dlatego ścinają je tylko pod określonymi warunkami. Można powiedzieć, że włosy mają różnorodne funkcje społeczno-kulturowe w każdej kulturze świata.

Funkcja termoregulacyjna

Ludzie, jak wszystkie inne ssaki, są stałocieplni. Oznacza to, że nie potrafimy zmienić temperatury ciała tak, aby dostosować ją do temperatury otoczenia, musimy więc regulować ją innymi sposobami, np. noszeniem ubrań. Włosy pomagają nam zabezpieczyć całe ciało przed działaniem niskich i wysokich temperatur. Mięśnie przywłosowe potrafią zmienić kąt nachylenia włosa w zależności od temperatury otoczenia. Z tego względu, gdy temperatura otoczenia jest wysoka, włosy ułożone są poziomo względem skóry po to, aby chronić skórę przed promieniowaniem UV i przegrzaniem. Zapewniają także większą powierzchnię do odparowania potu, ponieważ łodygi włosów rozprowadzają pot z gruczołów, których ujścia znajdują się w mieszkach włosowych. Gdy temperatura spada, włosy podnoszą się, co objawia się potocznie nazywaną „gęsią skórką” – dzięki temu ciepło, które „ucieka” z organizmu natrafia na barierę w postaci włosów i dłużej pozostaje przy powierzchni skóry. Włosy na głowie są szczególnie istotne jeśli chodzi o funkcję termoregulacyjną, chronią bowiem przed przegrzaniem i wyziębieniem głowę i mózg.

Funkcja ochronna

W zależności od umiejscowienia na ciele, włosy pełnią istotną rolę ochronną przed urazami, owadami, zanieczyszczeniami i otarciami.

• Włosy na głowie chronią najważniejszych organ ludzkiego organizmu – mózg – przed urazami mechanicznymi, otarciami, insektami i promieniowaniem UV.
• Rzęsy zapewniają ochronę oczu przed insektami, zanieczyszczeniami i ciałami obcymi.
• Brwi zapobiegają dostaniu się do oczu potu i wody. Chronią także kości grzbietu brwi działając jak „poduszka”.
• Włosy w uszach chronią kanał słuchowy przed dostaniem się do niego ciał obcych.
• Włosy w nosie pełnią ważną funkcję filtracyjną – zatrzymują się na nich ciała obce i zanieczyszczenia, które mogłyby dostać się do dróg oddechowych.
• Włosy łonowe chronią przed tarciem w trakcie stosunku i sygnalizują dojrzałość seksualną.
• Włosy pod pachami redukują tarcie skóry o skórę w trakcie ruchu rąk.
• Włosy meszkowe, czyli niewielkie włoski pokrywające większość ciała, dzięki uczuciu mrowienia sygnalizują, że na ciele znajduje się insekt.

Funkcja regeneracyjna

W przypadku zranienia skóry, komórki macierzyste znajdujące się w mieszku włosowym migrują do naskórka i pomagają w jego regeneracji. Te same komórki macierzyste, a dokładniej komórki Langerhansa, mogą wspomóc także naprawę skóry właściwej poprzez zastąpienie komórek skóry zniszczonych promieniowaniem ultrafioletowym. Komórki macierzyste znajdujące się w mieszkach włosowych są obecnie przedmiotem wielu badań, ponieważ mogłyby pełnić ważną rolę w medycynie regeneracyjnej.

Funkcja sensoryczna

Włosy są także subtelnym narządem czuciowym, który reaguje nawet na najlżejszy dotyk czy ruch powietrza. Wszystkie mieszki włosowe, bez względu na wielkość, są wyposażone w nerwy czuciowe, dlatego mogą być uważane za mechanoreceptory. Gdy włosy są poruszane przez różne fizyczne stymulatory, np. powietrze, wysyłają sygnały do mózgu. Dotyczy to zarówno włosów meszkowych, jak i dłuższych włosów terminalnych. Ta właściwość włosów jest związana także z ochroną przed insektami – gdy owad wspina się po skórze, to właśnie mieszki włosowe sygnalizują ten fakt.

Funkcja diagnostyczna 

Podobnie do skóry, włosy również pełnią funkcję diagnostyczną. Zmiany w obrębie włosów, szczególnie tych na głowie, takie jak nadmierne wypadanie lub łysienie, mogą być jednym z pierwszych objawów wielu chorób. Natomiast analiza włosów pozwala poznać nieprawidłowości metaboliczne, przebyte i obecne choroby, obecność metali ciężkich oraz nawyki żywieniowe. Wykorzystanie włosów jako materiału analitycznego ma zastosowanie także w badaniach na obecność substancji zakazanych, np. u sportowców, więźniów czy przedstawicieli zawodów zaufania publicznego. Włosy stanowią także ważny materiał dowodowy, jak również mogą ułatwić poznanie przyczyny śmierci. Analiza włosów ma także zastosowanie w antropologii, np. poprzez badanie włosów mumii.

Umów wizytę