Łysienie i choroby skóry głowy u dzieci – diagnostyka

Diagnozowanie chorób skóry głowy u dzieci, w tym łysienia, wymaga dostosowania metod diagnostycznych do wieku młodego Pacjenta. Na pierwszą wizytę do dermatologa warto udać się, gdy zauważymy jakiekolwiek niepokojące objawy w obrębie skóry głowy i włosów dziecka. Należą do nich między innymi nadmierne wypadanie włosów, świąd skóry głowy, jej zaczerwienienie, łuszczenie, drobne ranki na skórze lub inne objawy, które zaobserwujemy, lub które zgłosi dziecko. Warto pamiętać o tym, aby nie lekceważyć żadnych dolegliwości, o których informuje nas młody człowiek, ponieważ mogą być one nie tylko objawami chorób skóry głowy, ale także innych, poważniejszych schorzeń. Aby przygotować dziecko do wizyty w gabinecie dermatologicznym, na trzy dni przed konsultacją nie należy myć mu głowy.

Diagnostyka łysienia i chorób skóry głowy u dzieci

Diagnostyka trychologiczna obejmuje zestaw metod, wśród których wyróżniamy te, których lekarz używa niezależnie od choroby, oraz takie, które wdraża się na podstawie wyników wcześniejszych narzędzi, aby wykluczyć, lub potwierdzić diagnozę. Do metod diagnostycznych zalicza się:

• Wywiad medyczny, czyli badanie podmiotowe, jest nieodłączną częścią diagnostyki każdej choroby skóry głowy. Ważne, aby przed wywiadem medycznym opiekun dziecka zebrał wszystkie informacje mogące mieć wpływ na rozpoznanie schorzenia, w tym:
  • Podstawowe informacje o dziecku, w tym wiek, rasa (niektóre typy łysienia i choroby są częstsze u poszczególnych ras), miejsce zamieszkania, edukacja (np. szkolna lub domowa).
  • Dane o chorobie – czas trwania, początek i tempo postępowania choroby, a także objawy towarzyszące i miejsce ich występowania.
  • Informacje dotyczące pielęgnacji włosów dziecka i noszonych przez nie fryzur.
  • Historia medyczna dziecka obejmująca choroby, zatrucia, alergie, wypadki, operacje, zabiegi, wydarzenia stresogenne i zmiany w wadze dziecka, a także historię leków przyjmowanych przez dziecko teraz i w przeszłości.
  • Wywiad rodzinny w kierunku występowania chorób skóry głowy u krewnych.

Lekarz dermatolog przeprowadza wywiad medyczny także z dzieckiem, dopasowując pytania do jego wieku. Informacje podawane przez młodego Pacjenta są niezwykle istotne i lekarz wysłuchuje ich z cierpliwością, stwarzając atmosferę otwartego dialogu i akceptacji. Specjalista udziela także odpowiedzi na wszelkie pytania i obawy, które może mieć dziecko.

• Badanie fizykalne to metoda diagnostyczna, która zawsze występuje po wywiadzie medycznym. Lekarz ocenia ogólny stan zdrowia młodego Pacjenta, bada także skórę, włosy i paznokcie dzięki obserwacji i palpacji. Ważnym elementem badania fizykalnego jest stworzenie dziecku atmosfery zaufania i poszanowania jego godności. Dermatolog informuje dziecko, jak będzie wyglądało badanie, ile będzie trwało i że jest bezbolesne. Lekarz pyta dziecka, czy może obejrzeć jego włosy, skórę i paznokcie i zawsze uprzedza młodego Pacjenta, zanim go dotknie. 
• Badanie trichoskopowe polega na obejrzeniu skóry głowy w powiększeniu dzięki użyciu dermatoskopu ręcznego lub wideodermatoskopu. Badanie jest całkowicie bezbolesne, a przed jego wykonaniem specjalista dermatolog informuje dziecko o tym, dlaczego je wykonuje, ile będzie trwało i na czym polega. W zależności od podejrzenia klinicznego badanie wykonuje się z użyciem płynu immersyjnego lub bez. Podczas badania specjalista używa kamery, za pomocą której ogląda i ocenia włosy i skórę głowy. Obraz wyświetlany jest na monitorze, co zazwyczaj jest ciekawe dla młodych Pacjentów i odciąga ich uwagę od samego badania. W niektórych przypadkach specjalista może zbadać także brwi, rzęsy lub włosy na ciele w innych obszarach, a także paznokcie. Czas trwania badania wynosi około 20 minut. Fotografie wykonane przez specjalistę przesyłane są do specjalistycznego laboratorium, gdzie poddawane są wnikliwej ocenie. Raport z badania przedstawiony jest w obszernym raporcie.
• Diagnostyka mikroskopowa, czyli Trichogram i mikroskopia świetlna, to proste, półinwazyjne i szybkie badania, które wykonuje się przy diagnozowaniu niektórych typów łysienia, grzybicy skóry głowy, zakażeń bakteryjnych i pasożytniczych (np. wszawicy) oraz wrodzonych lub nabytych nieprawidłowości w strukturze włosów. W związku z tym diagnostyka mikroskopowa wdrażana jest tylko przy podejrzeniu konkretnych schorzeń. Badania opierają się na ocenie mikroskopowej ok. 100 włosów ściętych lub pobranych z głowy młodego Pacjenta za pomocą pęsety lub gumowych kleszczyków Kohera. Dziecko w czasie badania znajduje się w wygodnej pozycji siedzącej i lekarz informuje je o przebiegu i charakterze badania. Pobieranie włosów może być nieprzyjemne, lecz nie jest bolesne. Specjalista ucina lub szybkim ruchem wyrywa włosy ok. 0,5 cm od powierzchni skóry z dwóch lub czterech okolic na głowie. Badanie to obecnie jest coraz rzadziej wykonywane, ponieważ może być zastąpione nieinwazyjnym badaniem trichoskopowym, które nie wymaga pobierania włosów.
• Badanie krwi dziecka jest cennym narzędziem diagnostycznym, które może być wdrożone w przypadku podejrzenia niektórych chorób skóry głowy, np. łysienia telogenowego. Wykonuje się je także wtedy, gdy specjalista podejrzewa, że schorzenie skóry głowy może być związane z inną, często poważniejszą chorobą. Lekarz może poprosić o ogólną morfologię lub bardziej szczegółowe badania, takie jak oznaczenie witaminy D3, hormonów czy glukozy.
• Biopsja skóry głowy oraz jej ocena histopatologiczna jest inwazyjną metodą diagnostyczną wykorzystywaną szczególnie w rozpoznawaniu łysienia bliznowaciejącego, nietypowych przypadków łysienia plackowatego czy liszaja płaskiego. Wynik badania pozwala postawić definitywną diagnozę, gdy inne metody diagnostyczne nie dają pełnego obrazu choroby. Jest to zabieg bezpieczny, jednak ze względu na swoją inwazyjność, biopsję stosuje się tylko w uzasadnionych sytuacjach, po wdrożeniu wszystkich nieinwazyjnych badań diagnostycznych. Biopsja skóry głowy polega na pobraniu fragmentu skóry głowy przez dermatologa specjalną jednorazową sztancą lub skalpelem oraz późniejszej ocenie mikroskopowej pobranego wycinka w pracowni histopatologicznej. Pobranie materiału u dzieci odbywa się w miejscowym znieczuleniu i wykonywane jest w atmosferze przyjaznej dziecku. Jeśli jest taka potrzeba, w miejscu pobrania materiału zakłada się szwy. Całe badanie trwa od 15 do 30 minut, a wyniki uzyskuje się po ok. tygodniu.
• Inne – badania mykologiczne, obejmujące badanie lampą Wooda i hodowlę grzyba, są metodami nieinwazyjnymi, które mogą być stosowane przy rozpoznawaniu zakażeń grzybiczych skóry głowy. Czasem wykonuje się także bezbolesnym i nieinwazyjny testem genetycznym, który można wdrożyć w diagnostyce łysienia plackowatego, łysienia telogenowego, czy niektórych form łysienia bliznowaciejącego. Podczas badania specjalista pociera patyczkiem wnętrze policzka młodego Pacjenta po lewej i prawej stronie przez około 30 sekund. Pobrany materiał jest poddawany badaniu pod kątem genetycznym, co daje wskazania lekarzowi na temat podatności Pacjenta na wybrane choroby oraz umożliwia spersonalizowanie terapii poprzez dobranie najskuteczniejszych dla Pacjenta leków.   Posiew mikrobiologiczny to także bezbolesne i nieinwazyjne badanie, podczas którego specjalista pobiera wymaz ze skóry głowy, który następnie trafia do badania w laboratorium. Badanie jest przydatne w diagnozowaniu bakteryjnych zakażeń skóry głowy.

Lekarz dermatolog dysponuje szeregiem metod, które pozwalają na szybką i skuteczną diagnostykę chorób skóry głowy, w tym łysienia, u dzieci. Narzędzia te są identyczne z tymi stosowanymi u dorosłych, mają jednak nieco inny przebieg, ponieważ specjalista musi uwzględnić wiek Pacjenta i związane z nim ograniczenia lub wyzwania. Podczas rozpoznawania schorzeń młodego Pacjenta lekarz powinien zadbać o stworzenie w gabinecie dermatologicznym przyjaznej atmosfery oraz relacji z dzieckiem opartej na akceptacji, szacunku i empatii.

Umów wizytę