Łuszczyca skóry głowy

Charakterystyka

Łuszczyca (psoriasis) to przewlekła zapalna choroba autoimmunologiczna o nawrotowym przebiegu. Jest to schorzenie układowe – nie dotyczy tylko skóry, ale także układu kostno-stawowego. Zmiany łuszczycowe bardzo często występują na owłosionej skórze głowy. Łuszczyca jest chorobą bardzo powszechną – w Polsce choruje na nią jedna na 40 osób, czyli około milion ludzi, a przeciętnie na świecie 2-3% populacji, przy czym choroba ta jest powszechniejsza np. w krajach północnoeuropejskich jak państwa skandynawskie, a mniej powszechna w krajach Europy południowej. Najczęstsze objawy łuszczycy to dobrze odgraniczone, swędzące, czerwonawe wykwity pokryte srebrnymi lub żółtawymi łuskami. Wykwity mogą przyjąć postać kilkumilimetrowych grudek lub kilkucentymetrowych blaszek, które mają tendencję do łączenia się i zlewania w większe obszary zajęte zmianami. Łuszczyca może dotknąć każdego, niezależnie od wieku i płci, jednak rozpoznaje się ją najczęściej u osób przed 30 rokiem życia. Zmiany mogą mieć charakter okresowy lub stały. Łuszczyca objawia się najczęściej na kolanach, łokciach, tułowiu, paznokciach, owłosionej skórze głowy i w okolicach części krzyżowej, a zmiany mogą występować w kilku miejscach jednocześnie. U większości chorych łuszczyca przebiega łagodnie, jednak mogą towarzyszyć jej inne przewlekłe stany zapalne, takie jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, czy zespół metaboliczny, a także choroby, takie jak insulinooporność, choroba Leśniowskiego-Crohna czy schorzenia układu sercowo-naczyniowego. Z łuszczycą skóry powiązane jest także łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS), powodujące obrzęk w okolicach stawów międzypaliczkowych. Warto pamiętać o tym, że łuszczycą nie można się zarazić – ten krzywdzący stereotyp często prowadzi do stygmatyzacji chorych.

Przyczyny

Podłoże łuszczycy nie jest do końca poznane i badania nad ustaleniem jej przyczyn nadal trwają. Istotne znaczenie w patogenezie powstawania zmian łuszczycowych przypisuje się mechanizmom immunologicznym zależnym od limfocytów T. Innym czynnikiem jest podłoże genetyczne. Za tą przyczyną przemawia fakt, że ryzyko wystąpienia łuszczycy u dzieci wynosi 16%, gdy jedno z rodziców jest chore i wzrasta do 50%, gdy zarówno matka, jak i ojciec, są chorzy na łuszczycę. Niektóre badania podkreślają udział grzybów z gatunku Malassezia w patogenezie łuszczycy skóry głowy, ponieważ ich populacja wzrasta wraz z zaostrzeniem objawów łuszczycowych zlokalizowanych na głowie. Wśród innych czynników, które mogą wyzwalać chorobę wymienia się stres, urazy, ostre infekcje bakteryjne i grzybicze, zabiegi operacyjne, zmiany hormonalne, a także nadużywanie alkoholu, palenie papierosów i zażywanie niektórych leków, takich jak kortykosteroidy, sole litu, leki przeciwmalaryczne, beta-blokery oraz niesteroidowe leki przeciwzapalne. Łuszczyca występuje także częściej u osób chorujących na otyłość.

Rodzaje

W zależności od lokalizacji i objawów klinicznych, łuszczycę skóry dzieli się na następujące rodzaje:

• Łuszczyca owłosionej skóry głowy najczęściej lokalizuje się na owłosionej i części potylicznej głowy. Objawia się wykwitami rumieniowymi oraz grubymi, twardymi białoszarymi lub srebrzystymi łuskami, którym towarzyszy stan zapalny. Łuszczycy owłosionej skóry głowy może towarzyszyć łysienie i świąd, a także ból.
• Łuszczyca plackowata znana także jako łuszczyca pospolita dotyczy 80-90% chorujących i charakteryzuje się płasko-wyniosłymi czerwonymi grudkami różnej wielkości, pokrytymi białosrebrzystymi łuskami. Po zdrapaniu łuski widoczna jest błyszcząca powierzchnia wykwitu, zwana objawem świecy stearynowej oraz krwawienie. W tym typie łuszczycy często obserwuje się także rozwój zmian łuszczycowych w  miejscu urazu skóry (objaw Koebnera).
• Łuszczyca krostkowa zajmuje głównie dłonie i podeszwy stóp. Rumieniowo-złuszczające ogniska choroby są barwy czerwonej, występuje zgrubienie naskórka oraz grudki, krosty, strupy, łuski i pęknięcia skóry.
• Postać krostkowa uogólniona lub typu von Zumbusha –  jest to zaawansowana postać krostkowa. Towarzyszy jej gorączka, zły stan ogólny oraz spełzanie naskórka.
• Łuszczyca odwrócona – wykwity pojawiają się w miejscach niecharakterystycznych, tj. na zgięciach łokci lub kolan, w fałdach skórnych, a także w okolicy zewnętrznych narządów płciowych i odbytu. Objawia się niewielkim łuszczeniem, podrażnieniem, wysiękami i powstawaniem bolesnych pęknięć skóry.
• Erytrodermia łuszczycowa ma ciężki przebieg i zajmuje duże powierzchnie ciała. Towarzyszą jej rozległe zapalenia i obfite łuszczenie. Może wynikać z zaostrzenia się postaci pospolitej lub rezygnacji z leczenia.
• Łuszczyca paznokci często towarzyszą zmianom skórnym. Może być również jedynym objawem choroby lub poprzedzać pojawienie się zmian skórnych. Objawia się punktowymi zagłębieniami w paznokciach (objaw naparstka), nadmiernym rogowaceniem, podłużnymi i poprzecznymi bruzdami, oddzieleniem się wolnego brzegu paznokcia od macierzy (onycholiza) oraz zgrubieniem i nadmierną łamliwością paznokci.

Diagnostyka 

Łuszczycę rozpoznaje się dzięki charakterystycznemu obrazowi klinicznemu, wywiadowi medycznemu, a także poprzez badanie trichoskopowe. Badanie fizykalne ma natomiast na celu sprawdzenie, czy łuszczyca nie objęła obszarów innych niż skóra głowy, czyli skóry na ciele, a także paznokci. Jeśli te metody diagnostyczne nie dają jednoznacznego obrazu, wdraża się badanie histopatologiczne, czyli biopsję – pobranie wycinka fragmentu skóry i analizę materiału pod mikroskopem. Lekarz może również zlecić inne badania, w tym badania krwi, aby sprawdzić, czy łuszczycy nie towarzyszą inne choroby. W diagnostyce różnicowej należy uwzględnić łojotokowe zapalenie skóry, grzybicę skóry i paznokci, liszaj płaski, łupież różowy Gilberta i wiele innych.

Metody leczenia

Leczenie łuszczycy obejmuje wszystkie miejsca, w których zlokalizowana jest choroba, nie tylko skórę głowy. Należy zaznaczyć, że łuszczyca to choroba przewlekła o charakterze nawrotowym i nie da się jej wyleczyć, można jedynie łagodzić jej objawy, zatrzymać postępy choroby i zniwelować dolegliwości towarzyszące (np. świąd skóry). Leczenie ma na celu poprawę jakości życia Pacjenta i prewencję wystąpienie chorób towarzyszących. Terapia uzależniona jest od wieku i zdrowia Pacjenta, zaawansowania choroby i wielu innych czynników. Do możliwych metod leczenia należą leki miejscowe oraz terapia doustna, a także odpowiednia pielęgnacja skóry. Lekarz dermatolog dobierze terapię oraz zaleci preparaty do pielęgnacji skóry, w tym skóry głowy.

Do najczęstszych środków miejscowych stosowanych w leczeniu łuszczycy zalicza się:

• Preparaty keratolityczne, zawierające 5–10% kwasu salicylowego lub mocznika, zazwyczaj stosuje się w pierwszym etapie leczenia, aby usunąć łuskę. Usunięcie łuski jest niezbędne przed leczeniem większością preparatów miejscowych (z wyjątkiem pochodnych witaminy D3), ponieważ umożliwia wniknięcie środków leczniczych do skóry i intensyfikuje ich działanie.
• Miejscowe kortykosteroidy są najczęściej wybieraną substancją w leczeniu łuszczycy skóry głowy u dzieci i dorosłych. Kortykosteroidy działają szybko, zmniejszają zaczerwienienie, obrzęk, swędzenie i redukują łuskę. Niestety przy długotrwałym stosowaniu kortykosteroidy mogą prowadzić do skutków ubocznych (zaniki skóry, teleangiektazje), a ich działanie lecznicze może się osłabić. Z tego względu dermatolog może zalecić stosowanie kortykosteroidów na przemian z innym lekiem. Najczęściej używanymi kortykosteroidami są walerian betametazonu i propionian clobetazolu w postaci płynu lub szamponu.
• Pochodne witaminy D3 są często stosowane w duecie z kortykosteroidami, ponieważ redukują ich skutki uboczne, a ich działanie się uzupełnia. Te substancje, takie jak kalcypotriol, kalcytriol i takalcytol, hamują nadmierną proliferację keranocytów i nieprawidłowe różnicowanie się tych komórek, a także zmniejszają stan zapalny, który leży u podłoża łuszczycy.
• Ditranol obecny w lekach takich jak antralina i cygnolina, jest stosowany w postaci pasty lub maści. Zmniejsza nadmierną proliferację keranocytów i zmniejsza stan zapalny w łuszczycy. Leczenie rozpoczyna się o małych stężeń i systematycznie się je zwiększa w zależności od reakcji skóry i efektów leczenia. Do skutków ubocznych leków z ditranolem należą podrażnienie skóry oraz przebarwienie skóry, paznokci i włosów i z tego powodu nie jest zazwyczaj akceptowana jako metoda leczenia domowego.

Leczenie ogólne łuszczycy jest wprowadzane, gdy choroba zajmuje powyżej 25% powierzchni ciała, zmiany są oporne na leczenie miejscowe, przebieg choroby jest bardzo obciążający psychicznie dla chorego lub uniemożliwia mu wykonywanie pracy zawodowej. Do leków ogólnych stosowanych w leczeniu łuszczycy zalicza się:

• Metotreksat jest najczęściej stosowanym lekiem systemowym w ciężkich postaciach łuszczycy. Jest lekiem cytostatycznym i antagonistą kwasu foliowego (dlatego podczas jego stosowania konieczna jest suplementacja kwasu foliowego). Ze względu na swoje możliwe skutki uboczne (aplazja szpiku, uszkodzenie nerek, marskość wątroby) podczas leczenia konieczne jest regularne wykonywanie morfologii krwi, enzymów wątrobowych i badań czynności nerek.
• Retinoidy doustne, czyli pochodne witaminy A, normalizują proliferację i różnicowanie keratynocytów oraz ograniczają stan zapalny. Mają działanie  teratogenne (działanie toksyczne na zarodek lub płód, które może prowadzić do jego śmierci) i z tego względu kobiety w wieku rozrodczym powinny przestrzegać bezwzględnej antykoncepcji podczas leczenia. Retinoidy powodują skutki uboczne takie jak suchość skóry.
• Cyklosporyna A zalecana jest w leczeniu ciężkiej postaci łuszczycy u Pacjentów, u których inne metody terapii są nieskuteczne lub niewskazane. Hamuje aktywność limfocytów T i jej skuteczność wykazano we wszystkich postaciach łuszczycy. Nie zaleca się łączenia leczenia cyklosporyną z fototerapią. Podczas terapii konieczne jest monitorowanie parametrów laboratoryjnych, ponieważ lek może uszkadzać nerki.
• Leki biologiczne stosowane są najczęściej u Pacjentów z ciężkimi postaciami łuszczycy, u których zawiodły inne metody terapii. Leki, takie jak Sekukinumab, Iksekizumab i Brodalumab, charakteryzują się wysoką skutecznością i szybkim działaniem. Leki biologiczne działają na układ immunologiczny, blokując szlaki IL-17 (produkowanych przez limfocyty), co przekłada się na znaczną i długotrwałą poprawę u większości Pacjentów chorych na łuszczycę.

Aby złagodzić objawy choroby i zahamować wypadanie włosów, stosuje się także profesjonalne zabiegi, takie jak fototerapia. Jest to metoda bardzo skuteczna i o niewielu możliwych skutkach ubocznych, dlatego zaleca się jej stosowanie u większości Pacjentów chorych na łuszczycę, gdy środki miejscowe nie przynoszą rezultatów. Lekarze i dermatolodzy coraz częściej wymieniają także dietoterapię jako jeden z kluczowych czynników mających poprawiać stan chorych na łuszczycę. Po przeanalizowaniu wszystkich czynników lekarz opracowuje optymalny plan leczenia dopasowany do potrzeb i oczekiwań Pacjenta.

Pielęgnacja i łagodzenie objawów

Odpowiednia pielęgnacja skóry głowy oraz stosowanie się do zasad zdrowego trybu życia są integralną częścią leczenia łuszczycy, o których nie należy zapominać. Oto kilka wytycznych, które pomagają złagodzić objawy choroby:

• Choć jest to trudne, nie należy drapać, ścierać i odrywać łusek z chorobowo zmienionego miejsca. Takie działanie spowalnia gojenie i może doprowadzić do infekcji skóry, a także do nadmiernego wypadania włosów.
• W kosmetykach pielęgnacyjnych powinny znaleźć się przede wszystkim emolienty. Pomagają one nawilżyć skórę, zmniejszają świąd i łuszczenie i poprawiają wchłanialność leków miejscowych. W dermokosmetykach szukaj więc olejów roślinnych (słonecznikowy, makadamia, ze słodkich migdałów), olejów zwierzęcych (lanolina) i wosku pszczelego.
• Do mycia włosów i skóry głowy stosuj specjalistyczny szampon przeciw łuszczycy, dostosowany do Twoich objawów. Powinien mieć w składzie substancje przeciwzapalne, złuszczające i keratolityczne, czyli składniki zmiękczające i rozpulchniające naskórek, które normalizują proces rogowacenia. Myj włosy delikatnie i nie używaj zbyt ciepłej wody. Do czesania warto wybrać szczotkę z naturalnego włosia, np. włosia dzika, aby dodatkowo nie podrażniać skóry głowy. Pozwól włosom wyschnąć samoistnie, a jeśli to niemożliwe, używaj chłodnego nawiewu suszarki.
• Jeśli po umyciu włosów nie aplikujesz leków miejscowych zaleconych przez lekarza specjalistę, zastosuj specjalistyczne produkty, którymi możesz nawilżyć skórę głowy, zredukować świąd, łuszczenie się skóry i osypywanie się łusek bez efektu bez efektu tłustych włosów. Takie preparaty występują najczęściej w postaci płynów lub pianek i zawierają substancje nawilżające oraz keratolityczne. 
• Zrezygnuj, a jeśli to niemożliwe, ogranicz agresywne zabiegi fryzjerskie i stylizację włosów. Unikaj rozjaśniania, farbowania, trwałej ondulacji i stosowania pianek, lakierów i wszystkich innych zabiegach i produktach, które mogą podrażnić skórę głowy.
• Wprowadź do codziennej pielęgnacji naturalne składniki, takie jak niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT). Zaliczamy do nich kwas oleinowy, kwas linolowy, kwas α-linolenowy, kwas γ-linolenowy oraz kwas arachidonowy. Pełnią one bardzo ważną rolę w produkcji łoju oraz mają korzystny wpływ na gospodarkę lipidową. Ich niedobór prowadzi do nadmiernej suchości skóry, zaburzenia procesu keratynizacji i szybszego łuszczenia się naskórka. Innym naturalnym surowcem, który może łagodzić objawy łuszczycy, jest aloes. Dzięki swoim właściwościom antyseptycznym i przeciwzapalnym aloes może przynieść poprawę u chorych na łagodną i średnio zaawansowaną postać łuszczycy. 
• Unikaj czynników wyzwalających zaostrzenia choroby. Do najczęstszych należą niewłaściwa dieta, stres, palenie tytoniu, alkohol, infekcje grzybicze, bakteryjne, wirusowe i pasożytnicze i uszkodzenia skóry (mechaniczne, oparzenia, ukąszenia, tatuaże). Znalezienie czynników, które zaostrzają Twoją łuszczycę i ich wyeliminowanie jest niezwykle istotne w leczeniu choroby.
• Choć promieniowanie UV łagodzi nasilenie choroby, nie należy korzystać ze słońca nierozważnie. Poparzenia słoneczne zaostrzają łuszczycę i mogą prowadzić do innych chorób, w tym raka skóry.
• Wszyscy chorzy powinni stosować się do zdrowego stylu życia, ponieważ zmniejsza on nasilenie choroby. Oznacza to:
  • Rezygnację z palenia tytoniu i spożywania alkoholu.
  • Wprowadzenie aktywności sportowej. Jeśli masz objawy chorobowe na skórze gładkiej, unikaj sportów, podczas których może dojść do otarć i zranień. Bezpiecznym wyborem są spacery, pływanie czy joga.
  • Naucz się walczyć ze stresem. Wypróbuj medytację, znajdź aktywności, które Cię odprężają, szukaj wsparcia u najbliższych. Jeśli czujesz, że choroba oddziaływuje negatywnie na Twoje zdrowie psychiczne, nie bój się zasięgnąć pomocy psychologa, psychoterapeuty lub psychiatry. Nie lekceważ pierwszych objawów depresji, która może towarzyszyć łuszczycy.
  • Dietoterapia jest niezwykle istotna w terapii łuszczycy. Jeśli chorujesz na otyłość, postaraj się zmniejszyć wagę ciała, samodzielnie lub z pomocą specjalisty. Dobrze dobrana dieta jest w stanie łagodzić objawy łuszczycy, a także zapobiegać wystąpieniu schorzeń z nią powiązanych. Wprowadź do diety żywność bogatą w antyoksydanty i flawonoidy, kwasy omega-3 i żywność przeciwzapalną (owoce, ziarna, warzywa strączkowe produkty sojowe, zielona herbata). Ogranicz wysokoprzetworzoną żywność, cukier i czerwone mięso, podroby i wędliny. Pamiętaj o odpowiednim nawodnieniu – pij minimum 2 litry wody dziennie.
• Pamiętaj, że bycie pod stałą opieką dermatologa jest bardzo ważne. Zgłaszaj lekarzowi wszystkie dolegliwości, nawet jeśli uważasz, że nie są powiązane z łuszczycą. Jeśli zalecone leczenie nie przynosi rezultatów lub jest dla Ciebie zbyt uciążliwe, poinformuj dermatologa. Systematyczność stosowania produktów leczniczych to klucz do złagodzenia objawów choroby, dlatego leki powinny być dobrane tak, aby każdy Pacjent używał ich regularnie.

Łuszczyca jest chorobą nieuleczalną i przewlekłą, co nie oznacza, że nie da się jej złagodzić i zapobiec zaostrzeniom. Oprócz leków miejscowych i ogólnych, zasady pielęgnacji i zdrowego tryby życia odgrywają ogromną rolę w leczeniu choroby.

Umów wizytę