Łojotokowe zapalenie skóry głowy

Charakterystyka

Łojotokowe zapalenie skóry głowy – ŁZS (Dermatitis sebborhoica) to jedna z najczęstszych chorób łojotokowych o charakterze przewlekłym w obrębie owłosionej skóry głowy. Najczęściej dotyka osoby młode, w okresie dojrzewania, jednak może wystąpić w każdej grupie wiekowej niezależnie od płci. Objawia się rumieniowo-złuszczającymi wykwitami, przypominającymi tłuste łuski, które pojawiają się na skórze z duża liczbą gruczołów łojowych. ŁZS występuję na owłosionej skórze głowy, twarzy, dekolcie, plecach, pachwinach i pachach. Chorobie towarzyszy świąd, a w zaawansowanych stadiach na skórze mogą pojawiać się żółte strupy z surowiczym wysiękiem. Jest to choroba o charakterze przewlekłym i nawrotowym, a zaostrzenie objawów zazwyczaj następuje w okresie jesienno-zimowym. Długo utrzymujący się proces zapalny może prowadzić do nadmiernego wypadania włosów. Łojotokowe zapalenie skóry stanowi poważny problem zdrowotnym, psychologiczny, estetyczny i społeczny, dotyka bowiem 3% populacji i aż 40-80% zakażonych wirusem HIV. Warto pamiętać o tym, że łojotokowe zapalenie skóry nie jest zaraźliwe.

Przyczyny

Patogeneza łojotokowego zapalenia skóry jest złożona i nie do końca wyjaśniona. Wśród najważniejszych czynników powodujących chorobę wymienia się nadaktywność gruczołów łojowych, namnożenie grzyba drożdżopodbnego z rodzaju Malassezia, predyspozycje genetyczne i zaburzenia immunologiczne. Grzyby z rodzaju Malassezia występują w naturalnej florze fizjologicznej skóry i stanowią część tak zwanego mikrobiomu skóry głowy. Jest to naturalny ekosystem żywych mikroorganizmów, składający się w większości z bakterii (głównie Staphylococcus epidermidis i Cutibacterium acnes) oraz drożdży (w tym tych z rodzaju Malassezia, głównie Malassezia Restricta). Mikrobiom pełni na skórze głowy przede wszystkim funkcję ochronną przed mikroorganizmami, które mogą być szkodliwe. Skóra głowy każdego człowieka posiada swój własny unikalny mikrobiom, który zmienia się w zależności od pory roku, pory dnia, zastosowanego szamponu czy pielęgnacji.

W przypadku łojotokowego zapalenia skóry, równowaga funkcjonowania mikrobiomu jest zaburzona (powstaje dysbioza), a obecność grzybów z rodzaju Malassezia jest szczególnie wzmożona. Grzyb rozwija się w środowisku bogatym w lipidy, czyli na skórze, na której występuje łojotok, powodując stan zapalny. Choroba może mieć związek z zaburzeniami immunologicznymi – wskazuje na to fakt, że łojotokowe zapalenie skóry często występuje u chorych na AIDS. Przyczyny genetyczne związane są z nieprawidłową budową bariery skórnej, którą obserwuje się u chorych na ŁZS. W etiopatogenezie ŁZS wymienia się także wiele innych czynników, takich jak występowanie choroby Parkinsona, epilepsji, zażywanie niektórych leków, niedobory żywieniowe i nieprawidłowa higiena.

Rodzaje

Łojotokowe zapalenie skóry można podzielić na następujące rodzaje:

• Łojotokowe zapalenie skóry u niemowląt, czyli ciemieniucha. Pojawia się między pierwszymi tygodniami a 3 miesiącem życia dziecka i ustępuje samoistnie. Objawia się miękkimi, tłustymi, szarożółtymi strupami na szczycie głowy, choć może wystąpić także na twarzy, szyi i tułowiu.
• Łojotokowe zapalenie skóry u dorosłych postępuje powoli i często zaczyna się od pojawienia łupieżu. W późniejszym etapie na skórze pojawiają się tłuste, żółtawe łuski, a skóra jest zaczerwieniona. Choroba przybiera postać dobrze odgraniczonych od skóry plam. W zaawansowanych przypadkach może przyczynić się do nadmiernego wypadania włosów. Łojotokowe zapalenie skóry najczęściej dotyczy skóry głowy, twarzy, dekoltu, pleców, pachwin i pach.
• Łojotokowe zapalenie skóry u osób zakażonych wirusem HIV ma ostrzejszy przebieg niż inne typy tej choroby i jest oporniejsze na leczenie. Dotyka zarówno dzieci, jak i dorosłych i często jest jednym z pierwszych objawów skórnych sugerujących zakażenie. Pojawienie się łojotokowego zapalenia skóry u osób zakażonych wirusem HIV może wskazywać na konwersję fazy utajonej choroby do fazy objawowej.

Diagnostyka 

Nieodłącznymi elementami diagnozy są wywiad medyczny i badanie fizykalne. W diagnostyce różnicowej łojotokowego zapalenia skóry należy wziąć pod uwagę przede wszystkim atopowe zapalenie skóry, grzybicę skóry głowy, dermatozy o podłożu alergicznym i łuszczycę. W przypadkach spornych specjalista wykona badanie mikologiczne lub biopsję skóry.

Metody leczenia

Terapia łojotokowego zapalenia skóry uzależniona jest od wieku i zdrowia Pacjenta, zaawansowania choroby i wielu innych czynników. Warto pamiętać, że jest to choroba przewlekła i nawrotowa, nie da się jej wyleczyć, można jednak łagodzić jej objawy. Dermatolog zaproponuje kosmetyki i produkty lecznicze, środki miejscowe o działaniu przeciwgrzybicznym, keratolitycznym i przeciwzapalnym, a także środki doustne, np. retinoidy i antybiotyki.

Produkty lecznicze, w tym szampony przeciwłupieżowe, powinny zawierać składniki przeciwgrzybicze, które ograniczają populację grzyba z gatunku Malassezia. Do takich składników zalicza się przede wszystkim:

• ketokonazol będący bardzo skutecznym lekiem przeciwgrzybiczym, którego działanie polega na hamowaniu syntezy ergosterolu, czyli związku niezbędnego do produkcji komórek grzyba. Stosowanie ketokonazolu w postaci szamponu jest bezpieczne, ponieważ jego wchłanialność przez skórę jest bardzo niska.

• dwusiarczek selenu zawierający siarkę o właściwościach oczyszczających oraz selen o działaniu przeciwgrzybiczym. Selen normuje cykl odnowy komórkowej, hamuje namnażanie się grzybów i ogranicza nadmierną produkcję sebum.  Selen jest składnikiem wielu enzymów, uczestniczy w istotnych procesach metabolicznych, wspomaga działanie układu immunologicznego, pełni funkcję ochronną przed bakteriami, wirusami i grzybami oraz zwalcza wolne rodniki, które mogą uszkadzać błony komórkowe i białka.
• pirotynian cynku, który działa przeciwgrzybiczo, hamując zdolność namnażania się grzybów Malassezia, i antybakteryjnie. Jego działanie pozytywnie wpływa na cykl odnowy komórek oraz produkcję sebum. Ponadto łagodzi świąd i pieczenie skóry. Pozostaje długo na skórze głowy, co przekłada się na większą efektywność terapii.
• Octopirox, lub pirokton olaminy, który ma działanie przeciwzapalne, hamuje namnażanie grzybów, produkcję łoju i przywraca równowagę mikrobiomu skóry głowy.
• kwas salicylowy, który zmiękcza naskórek i pozwala na złuszczenie łusek. Kwas salicylowy ma także działanie antybakteryjne i przeciwłojotokowe.

Ponadto leczenie polega także na unikaniu czynników zaostrzających chorobę. Fototerapia jest również jedną z metod leczenia choroby. Po przeanalizowaniu wszystkich czynników lekarz opracowuje optymalny plan leczenia dopasowany do potrzeb i oczekiwań Pacjenta.

Umów wizytę