Rak podstawnokomórkowy

Charakterystyka

Rak podstawnokomórkowy (BCC – basal cell carcinoma) to niebarwnikowy nowotwór skóry, który wraz z rakiem kolczystokomórkowym stanowi ⅓ wszystkich nowotworów złośliwych występujących u ludzi. Rak podstawnokomórkowy cechuje się powolnym wzrostem i niskim współczynnikiem śmiertelności. Stanowi od 75 do 80% wszystkich rozpoznań raków skóry. Zazwyczaj pojawia się na obszarach skóry narażonych na działanie promieniowania UV – na głowie, twarzy, szyi, dłoniach i rękach, choć może pojawić się w praktycznie każdym miejscu na ciele z wyłączeniem stóp, dłoni i błon śluzowych. BCC występuje także niezależnie od płci i wieku, lecz ryzyko zachorowania zwiększa się wraz z wiekiem. Ten nowotwór zbudowany jest z komórek skóry warstwy podstawnej i cechuje się małym prawdopodobieństwem dawania odległych przerzutów oraz zajęcia węzłów chłonnych.

Objawy

Rak podstawnokomórkowy cechuje się dość zróżnicowanym obrazem klinicznym. Najczęściej występuje pod postacią perełkowatych bezbarwnych guzków z widocznymi, prześwitującymi naczyniami krwionośnymi. Zmianie może towarzyszyć owrzodzenie, stwardnienia i zbielenie skóry przypominające bliznę, torbiele i rumieniowe tarczki. Cechy te mogą występować samodzielnie lub w różnych konfiguracjach. Krawędzie zmiany mogą być nierówne lub dobrze odgraniczone od skóry. Około 80% przypadków BCC pojawia się w obrębie głowy i szyi, pozostałe 20% – na kończynach i tułowiu. Nowotwór zazwyczaj rośnie powoli, nie budząc większych podejrzeń chorego, dlatego często wykrywany jest w późnym stadium. U chorych po 70. roku życia często stwierdza się obecność nawet kilkunastu ognisk raka podstawnokomórkowego.

Przyczyny powstawania

Etiologia powstawania raka podstawnokomórkowego nadal nie jest do końca poznana. Wiadomo, że na rozwój BCC ma wpływ wielu czynników, zarówno wewnątrz, jak i zewnątrzkomórkowych. Podobnie jak w przypadku innych nowotworów skóry, wśród najważniejszych przyczyn tej choroby wymienia się promieniowanie ultrafioletowe. Potwierdzeniem tego stwierdzenia jest fakt, że rak podstawnokomórkowy występuje najczęściej w okolicach ciała, które są na nie eksponowane. Wśród innych przyczyn należy zwrócić uwagę na czynniki ryzyka, które obejmują:

• Narażenie na czynniki kancerogenne, takie jak nafta, smoły węglowe, pestycydy, arsen, a także promieniowanie jonizujące
• Immunosupresja
• Podeszły wiek
• Rogowacenie słoneczne
• Zespół skóry pergaminowej
• Odczyny popromienne (związane z ekspozycją na promieniowanie rentgenowskie w pracy)

• Niski fototyp skóry (jasna karnacja)
• Blizny po oparzeniach lub przewlekłych stanach zapalnych
• Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV).

Do profilaktyki raka podstawnokomórkowego należą działania, które opierają się na wykluczeniu lub zminimalizowaniu wyżej wymienionych czynników. Nie oznacza to jednak, że każda osoba, która jest na nie narażona, zachoruje na ten typ nowotworu. Więcej o profilaktyce nowotworów skóry dowiesz się w zakładce Profilaktyka nowotworów skóry głowy.

Rodzaje

W związku z tym, że rak podstawnokomórkowy wykazuje duże zróżnicowanie kliniczne, wśród jego typów morfologicznych najczęściej wyróżnia się:

• Typ guzkowy – zazwyczaj przybiera formę pojedynczego, nieregularnego uwypuklenia wraz z niesymetrycznym owrzodzeniem. W typie guzkowym raka podstawnokomórkowego rozróżnić można:
  • Wariant guzkowo-lity – objawia się perełkowatym guzem, który może mieć wgłębienie w środku i być pokrytym teleangiektazjami.
  • Wariant guzkowo-gruczołowy – to zazwyczaj perełkowaty guzek z teleangiektazjami.
  • Wariant guzkowo-torbielowaty – przybiera postać płatowatego guzka zbudowanego z gładkich torbieli, może zawierać śluzową treść.
• Typ wrzodziejący/naciekający – wrzodziejący guzek, który wnika głęboko w tkanki, otoczony wałowatym brzegiem.
• Typ powierzchowny – nowotwór umiejscawia się głównie na tułowiu i przypomina zmiany łuszczycowe lub chorobę Bowena. Zmiana ma formę rumieniowatej blaszki otoczonej nitkowatym wałem, której mogą towarzyszyć nadżerki i strupy.
• Typ barwnikowy – jest to płaska lub guzkowa brunatna zmiana przypominająca czerniaka.

• Typ bliznowaty i twardzinopodobny – w obrazie klinicznym prezentują się jako rozległe, błyszczące, płaskie zmiany o nieostrych krawędziach.
• Guz włóknisto-nabłonkowy – cielisty lub rumieniowy guzek o gładkiej powierzchni, najczęściej lokalizuje się na plecach.

Wyżej wymienione typy raka podstawnokomórkowego są do siebie podobne i dlatego czasem trudno jest określić odmianę nowotworu. Około 15-30% zachorowań to formy mieszane, które wykazują strukturę charakterystyczną dla kilku postaci. Rak podstawnokomórkowy jest często dzielony na dwie grupy zależne od przebiegu choroby i skłonności do nawrotów: low risk BCC, który ma z reguły łagodny przebieg i małe ryzyko nawrotów oraz high risk BCC cechujący się agresywnym wzrostem, zdolnością do naciekania i dużą skłonnością do nawrotów.

Diagnostyka

Diagnostyka raka podstawnokomórkowego obejmuje wywiad medyczny, badanie fizykalne, badaniu dermatoskopem lub wideodermatoskopem, a także biopsję z badaniem histopatologicznym lub biopsję wycinającą. Biopsja wycinająca może być także opcją leczenia, jeśli możliwe jest usunięcie całego nowotworu wraz z marginesem zdrowych tkanek. U Pacjentów z zaawansowanym nowotworem konieczne może być poszerzenie diagnostyki o metody obrazowe, takie jak tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny. Metody diagnostyczne używane do rozpoznawania nowotworów opisane są w zakładce Diagnostyka łagodnych i złośliwych nowotworów skóry głowy.

Leczenie

Istnieje wiele metod terapii BCC, jednak postępowanie chirurgiczne, znane jako leczenie radykalne, jest najszybszą i najskuteczniejszą formą leczenia. Zabieg chirurgiczny wiąże się z najmniejszym ryzykiem nawrotów, a całkowite wyleczenie uzyskuje się średnio u 90% Pacjentów. Niemniej jednak wybierając metodę terapii, uwzględnić należy między innymi typ i zaawansowanie nowotworu, wiek chorego, posiadane choroby, a także aspekt psychologiczny oraz estetyczny. W leczeniu raka podstawnokomórkowego stosuje się także metody powierzchowne (5-fluorouracyl, imikwimod, diklofenak, peeling chemiczny, terapia fotodynamiczna) oraz metody miejscowe: laseroterapię, krioterapię, elektrokoagulację oraz radioterapię. Więcej o leczeniu nowotworów przeczytasz w zakładce Leczenie złośliwych nowotworów skóry głowy.

Warto pamiętać, że nowotwory skóry stanowią duże obciążenie psychiczne dla chorego. Z tego względu należy pamiętać o udzieleniu Pacjentowi niezbędnego wsparcia, które może uzyskać od lekarza prowadzącego, bliskich, grup wsparcia oraz specjalistów, takich jak psycholog lub psychiatra.

Umów wizytę