Wpływ czynników zewnętrznych i wewnętrznych na skórę głowy i włosy

Od momentu urodzenia zarówno skóra głowy, jak i włosy, ulegają dziesiątkom przemian. Niektóre z nich związane są z oddziaływaniem czynników wewnętrznych, takich jak hormony, inne – czynników zewnętrznych, np. uszkodzeń chemicznych. Choć na niektóre nie mamy wpływu, wiele z nich możemy kontrolować po to, aby zachować skórę głowy i włosy w zdrowiu i dobrej kondycji.

Czynniki wewnętrzne mające wpływ na skórę głowy i włosy

Hormony

Zachwiania w równowadze hormonalnej organizmu mogą odbić się na kondycji skóry głowy i włosów. Estrogeny odpowiadają za wydłużenie fazy wzrostu włosów u kobiet i zapobiegają ich utracie. Z tego względu kobiety w ciąży, gdy poziom estrogenów jest wyższy, zauważają zagęszczenie fryzury. Po porodzie, gdy poziom tych hormonów spada, włosy, które normalnie wypadałyby stopniowo, wypadają w dużych ilościach, co nazywane jest łysieniem poporodowym. Ten typ łysienia nie wymaga leczenia, ponieważ włosy samoczynnie wracają do stanu sprzed ciąży. Więcej dowiesz się w zakładce Łysienie poporodowe. U osób chorych na niedoczynność lub nadczynność tarczycy występują zaburzenia z wydzielaniem tyroksyny. W obu schorzeniach włosy zaczynają nadmiernie wypadać, a przy niedoczynności tarczycy dodatkowo tracą blask, stają się suche i łamliwe. W zespole policystycznych jajników (PCOS), w którym obserwuje się podwyższony poziom androgenów, kobiety doświadczają nadmiernej utraty włosów na głowie i wzmożonego owłosienia ciała. Zahamowanie wypadania włosów powinno opierać się przede wszystkim na uregulowaniu tych chorób i wdrożeniu leczenia lub zabiegów zaleconych przez dermatologa. Hormony mają wpływ także na stan włosów mężczyzn. W łysieniu androgenowym ich mieszki włosowe stają się wrażliwe na dihydrotestosteron – pochodną testosteronu, co prowadzi do nadmiernej utraty włosów. Przyczyna choroby nie jest znana, a leczenie powinno opierać się na lekach i zabiegach zaleconych przez specjalistę. Więcej informacji uzyskasz w zakładce Łysienie androgenowe.

Choroby

Do chorób mających wpływ na stan skóry głowy i włosów zalicza się między innymi cukrzycę. W przebiegu schorzenia włosy mogą zacząć nadmiernie wypadać, a na skórze głowy może wystąpić łojotok. Do wzmożonego wypadania włosów dochodzi także w chorobach wątroby, np. marskości wątroby lub w chorobach nerek, gdzie chorzy obserwują także nadmierną suchość i szorstkość włosów. Wiele schorzeń o podłożu autoimmunologicznym także wpływa na nadmierną utratę włosów. Zalicza się do nich toczeń rumieniowaty układowy (SLE), chorobę Hashimoto (która może także powodować przedwczesne siwienie), reumatoidalne zapalenie stawów, liszaj płaski, celiakię, łuszczycę oraz łojotokowe zapalenie skóry. Choroby zakaźne, takie jak kiła, borelioza, tyfus czy gruźlica, także objawiają się wypadaniem włosów. Leczenie wypadania włosów spowodowanych tymi chorobami powinno polegać na ich ustabilizowaniu, a jeśli to możliwe, wyleczeniu oraz na stosowaniu się do zaleceń dermatologa. Schorzenia psychiczne, w tym anoreksja, bulimia i trichotillomania, mogą również prowadzić do utraty włosów. W dwóch pierwszych chorobach wypadanie włosów związane jest z niedoborami składników odżywczych, a w ostatniej z niekontrolowanym wyrywaniem włosów z ciała, szczególnie z głowy. Leczenie nadmiernej utraty włosów powinno opierać się na stosowaniu się do zaleceń zarówno dermatologa, jak i psychiatry i/lub psychologa. Powyższy temat opisany jest szczerzej w zakładce Choroby mające wpływ na stan skóry głowy i włosów.

Leki

Przyjmowanie konkretnych leków może prowadzić do łysienia polekowego, które polega na utracie włosów anagenowych, czyli tych w fazie wzrostu, lub włosów telogenowych, czyli tych w fazie spoczynku. Do tego typu łysienia najczęściej dochodzi wskutek stosowania chemioterapii w leczeniu chorób nowotworowych. Do innych grup leków mogących powodować nadmierne wypadanie włosów najczęściej zalicza się: leki immunosupresyjne, przeciwzapalne, przeciwwirusowe, przeciwzakrzepowe, nasercowe, przeciwmiażdżycowe, przeciwgrzybicze, leki na osteoporozę oraz retinoidy. W niektórych przypadkach stosowanie konkretnych leków jest nieuniknione, w innych – Pacjent może zgłosić lekarzowi prowadzącemu ten skutek uboczny, a specjalista może znaleźć zamiennik medykamentu. Po zaprzestaniu stosowania leków powodujących wypadanie włosów, w większości przypadków odrastają one samoczynnie. Aby dowiedzieć się więcej, zajrzyj do zakładki Łysienie polekowe oraz Łysienie spowodowane chemioterapią.

Starzenie

Starzenie się organizmu to proces nieunikniony, który wpływa na kondycję zarówno włosów, jak i skóry głowy. Wraz z upływem czasu faza wzrostu włosa staje się coraz krótsza, a włosy szybciej wypadają. Wydajność mieszków włosowych ulega zmniejszeniu, przez co produkowane przez nie włosy są gorszej jakości. Obniża się także aktywność melanocytów odpowiedzialnych za kolor włosów, prowadząc do ich siwienia. Osoby w podeszłym wieku doświadczają także naturalnego łysienia fizjologicznego oraz łysienia androgenowego, które dotyczy 70% mężczyzn po 50. roku życia oraz 30-40% kobiet po 70 roku życia. Starzenie się organizmu przyczynia się także do zmniejszenia produkcji sebum, kolagenu i elastyny w skórze. W konsekwencji staje się ona przesuszona, ściągnięta, cienka, wrażliwa, a także podrażniona. Procesy te można spowolnić i złagodzić stosując odpowiednią pielęgnację i prowadząc zdrowy tryb życia, a także korzystając z dedykowanych zabiegów zaleconych przez dermatologa. Więcej dowiesz się we wpisie Starzenie się włosów.

Dieta

Włosy produkowane są przez mieszek włosowy, który podobnie jak skóra głowy, zaopatrywany jest w substancje odżywcze z pożywienia. Z tego względu odpowiednia podaż kaloryczna i zbilansowanie diety pod kątem podaży białek, węglowodanów, tłuszczów oraz mikro i makroskładników mają duży wpływ na ich kondycję. Witamina A reguluje pracę gruczołów łojowych skóry, witamina C, B1, B2, i B6 biorą udział w tworzeniu łodygi włosa, witamina B5 zapewnia łodygom nawilżenie i sprężystość, witamina B3 ułatwia transport substancji odżywczych do mieszków włosowych, witamina B7 ma działanie antyłojotokowe i przeciwdziała nadmiernemu wypadaniu włosów. Wśród składników mineralnych odpowiedzialnych za kondycję włosów i skóry głowy warto pamiętać o cynku, który wspomaga prawidłowy skład sebum, miedzi oraz krzemie, które odpowiadają za sprężystość i wytrzymałość łodyg włosów i ich intensywny kolor, żelazie i selenie, hamującym wypadanie włosów oraz siarce, która ma działanie antyoksydacyjne, antywirusowe i antybakteryjne. Więcej w tym temacie można przeczytać we wpisie Wpływ diety na kondycję włosów i skóry głowy.

Styl życia

Tryb życia współczesnego człowieka często jest bardzo intensywny, nie ma w nim jednak miejsca na sport i relaks. Prowadzi to nie tylko do pogorszenia ogólnej kondycji organizmu, ale także stanu włosów i skóry głowy. Odpowiednia ilość snu jest niezbędna do regeneracji wszystkich komórek ciała i pozwala na prawidłowy przebieg procesów metabolicznych. Aktywność fizyczna także wpływa pozytywnie na cały organizm, a w kontekście skóry głowy, pozwala na jej odpowiednie dotlenienie i prawidłowe krążenie, które ma znaczenie w odżywianiu mieszków włosowych. Stres ma negatywne skutki nie tylko dla ciała, ale także dla włosów. Może prowadzić do łysienia telogenowego, podobnie jak używki, takie jak alkohol, tytoń i narkotyki. Warto pamiętać, że stan skóry głowy i włosów jest często odzwierciedleniem naszego stylu życia, a zaniedbania w kontekście np. niedoboru snu często odbijają się na ich kondycji.

Czynniki zewnętrzne mające wpływ na skórę głowy i włosy

Pielęgnacja

Prawidłowa pielęgnacja włosów i skóry głowy powinna być dostosowana do ich typu. W kontekście włosów kosmetyki należy wybierać pod kątem porowatości łodyg, mając na uwadze zachowanie równowagi PEH, czyli balansu pomiędzy proteinami, emolientami i humektantami. Do codziennej pielęgnacji należy więc włączyć odżywki, oleje, maski, płukanki i sera. Pozwoli to na nawilżenie włosów, nadanie im elastyczności i blasku. Praktyczne porady dotyczące tego tematu znajdują się we wpisie Pielęgnacja włosów. Dbanie o skórę głowy także powinno być dopasowane do jej typu, o czym często zapominamy. Skórę głowy należy oczyszczać, odżywiać i złuszczać. Odpowiednia pielęgnacja skóry wspomaga utrzymanie dobrej kondycji mieszków włosowych oraz zapobiega problemom takim jak świąd, łuszczenie, nadmierny łojotok lub przesuszenie. Warto pamiętać, że szampony, wcierki, odżywki i toniki dobiera się do typu skóry głowy, która może być sucha, nadmiernie przetłuszczająca się, wrażliwa lub zmieniona chorobowo. Więcej o prawidłowej pielęgnacji skóry głowy można przeczytać we wpisie Pielęgnacja skóry głowy.

Uszkodzenia chemiczne

Czynniki chemiczne, które mogą pogorszyć stan skóry głowy i włosów obejmują przede wszystkim preparaty do stylizacji, takie jak lakiery, pianki, pudry czy żele, a także produkty do farbowania włosów, ich rozjaśniania, prostowania czy trwałej ondulacji. Wymienione czynniki mogą prowadzić do wysuszenia, a nawet podrażnienia skóry głowy, naruszając jej barierę ochronną. W kontekście włosów preparaty i zabiegi oparte na silnie działających związkach chemicznych powodują ubytki w strukturze włosów, ich przesuszenie, nadmierną łamliwość, a nawet wzmożone wypadanie. Aby temu zapobiec, warto ograniczyć codzienną stylizację włosów, wybierając fryzury, które nie wymagają produktów do układania włosów. Warto również rozważyć farby ziołowe, a jeśli to niemożliwe, koloryzować włosy tylko w profesjonalnych salonach. 

Uszkodzenia mechaniczne

Każdego dnia włosy narażone są na wiele urazów mechanicznych. Podczas układania włosów można uszkodzić je gumkami i spinkami z metalowymi elementami lub zbyt ciasnymi upięciami. W trakcie mycia, suszenia i czesania włosów, można je łatwo uszkodzić poprzez szarpanie czy pocieranie ręcznikiem. Także wtedy warto pamiętać o tym, aby nie drapać i nie szorować skóry głowy. Osoby noszące rozpuszczone włosy narażone są na ich uszkodzenie przy ocieraniu o ubrania, paski od torebek, pasy samochodu, kolczyki czy zagłówki. Spanie w mokrych włosach także prowadzi do ubytków w ich strukturze. W konsekwencji urazów mechanicznych włosy stają się osłabione, kruche i matowe, a ich końcówki rozdwajają się. Aby tego uniknąć, warto traktować włosy i skórę głowy delikatnie, wybierając luźne upięcia, zabezpieczając je odżywkami i serami oraz stosując jedwabne gumki lub frotki.

Uszkodzenia termiczne

Włosy narażone są na uszkodzenia termiczne zwłaszcza podczas suszenia gorącym nawiewem, prostowania, kręcenia czy karbowania. Warto pamiętać, że gwałtowne wahania temperatury wpływają niekorzystnie także na skórę głowy, prowadząc do jej przesuszenia lub nadmiernego łojotoku. Włosy stale narażone na działanie wysokiej temperatury, czyli takiej powyżej 40 stopni Celsjusza, stają się suche, matowe i łamliwe, a ich struktura zostaje nieodwracalnie uszkodzona. Najlepszym sposobem uniknięcia tego rodzaju zniszczeń jest zaakceptowanie naturalnego typu włosów i pozostawanie ich do samoczynnego wyschnięcia. Jeśli to niemożliwe, przy suszeniu włosów należy używać chłodnego nawiewu, a przed ich stylizacją używać produktów termoochronnych. Decydując się na prostowanie lub kręcenie włosów, warto wybierać urządzenia wysokiej jakości.

Uszkodzenia naturalne

Promieniowanie UV, wiatr, mróz i słona woda mają negatywny wpływ zarówno na skórę głowy, jak i włosy. Pierwszy z wymienionych czynników sprawia, że włosy stają się matowe, suche, szorstkie lub wypłowiałe, w przypadku włosów farbowanych. Skóra głowy wskutek ekspozycji na słońce może najpierw nadmiernie się wysuszyć, a chwilę potem nadmiernie przetłuszczać. W celu zminimalizowania tych negatywnych efektów, włosy należy chronić sprayami z filtrami przeciwsłonecznymi, a latem stosować nakrycia głowy. Wiatr może prowadzić do plątania i kołtunienia włosów, uszkadzając ich strukturę, natomiast mróz powoduje osłabienie mieszków włosowych. Włosy i skórę głowy warto więc zabezpieczać, zakładając nakrycia głowy i związując je w luźne upięcia. Słona woda wysusza zarówno włosy, jak i skórę głowy. Kąpiąc się w morzu, włosy należy zabezpieczyć odżywką, upiąć i założyć kapelusz, czapkę lub chustę.

Włosy i skóra głowy są nieustannie narażone na szereg czynników, które mogą negatywnie wpływać na ich stan, a nawet prowadzić do różnych typów łysienia. Z tego względu warto przyjrzeć się swojemu organizmowi i stylowi życia całościowo, a następnie rozważyć, na jakie aspekty mamy wpływ. Wszystkie inne czynniki, takie jak wahania hormonalne czy choroby przewlekłe, mające wpływ na kondycję włosów, warto przedyskutować z lekarzem. W kwestii nadmiernego wypadania włosów, chorób skóry głowy i łysienia należy skonsultować się z dermatologiem.