Zapalenie mieszków włosowych

Charakterystyka

Zapalenie mieszków włosowych może dotknąć każdej owłosionej części ciała, jednak najczęściej lokalizuje się na nogach, twarzy i głowie. Ta powszechna choroba mieszków włosowych, wywołana stanem zapalnym o różnym podłożu, może wystąpić zarówno u kobiet, jak i mężczyzn, bez względu na płeć. W przebiegu zapalenia mieszków włosowych na skórze występują żółtawe krosty z czerwoną obwódką, często przebite włosem, które wyglądem przypominają wypryski trądzikowe. Zmiany mogą występować pojedynczo lub w skupiskach, a w niektórych przypadkach towarzyszy im świąd i ból. W zaawansowanych przypadkach zapalenie mieszków włosowych prowadzi do nadmiernej utraty włosów, a nawet łysienia. Przy niektórych odmianach schorzenia mieszki włosowe mogą ulec bliznowaceniu, co skutkuje nieodwracalną utratą włosów. Zapalenie mieszków włosowych nie jest zaraźliwe, jednak jeśli schorzenie spowodowane jest przez bakterie, grzyby czy wirusy, patogeny te mogą zostać przeniesione na inną osobę podczas używania tych samych przedmiotów, np. grzebieni.

Przyczyny

Zapalenie mieszków włosowych może mieć wiele przyczyn. Najczęstszym powodem choroby jest zakażenie bakteryjne (głównie gronkowcem złocistym – Staphylococcus aureus) i grzybicze (grzybami z gatunku Malassezia), rzadziej wirusowe. Schorzenie może wystąpić także w odpowiedzi na przewlekłe drażnienie czy uraz mechaniczny, spowodowane drapaniem skóry głowy, goleniem, częstym noszeniem kasków i nakryć głowy, a także ciasnych fryzur. Na zapalenie mieszków włosowych bardziej narażone są osoby stosujące glikokortykosteroidy, chorujące na nadwagę, nadmierną potliwość, zakażeni HIV i chorzy na AIDS, a także na cukrzycę. Choroba może rozwinąć się także u osób stosujących doustne i miejscowe antybiotyki, a dokładniej tetracyklinę. W tym wypadku antybiotykoterapia prowadzi do oporności szczepów bakterii i ich namnażania, np. na skórze głowy.

Rodzaje

Zapalenie mieszków włosowych owłosionej skóry głowy dzieli się na wiele typów, zależnych od charakteru zmian i czynników je wywołujących:

• Bakteryjne zapalenie mieszków włosowych (bacterial folliculitis) – może zostać wywołane bakteriami takimi jak Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty), które stanowią element naturalnego mikrobiomu skóry głowy, jednak mogą wywołać stan zapalny, gdy dostaną się do mieszka włosowego w wyniku przerwania ciągłości naskórka. Bakteryjne zapalenie mieszków włosowych może dotknąć każdego, bez względu na wiek i płeć i objawia się pojedynczymi lub mnogimi żółtymi krostkami z czerwoną otoczką.
• Grzybicze zapalenie mieszków włosowych (Malassezia folliculitis) – ten rodzaj zapalenia mieszków włosowych występuje, gdy drożdże z rodzaju Malassezia dostają się do mieszków włosowych i namnażają się, tworząc rumieniowe grudki i krostki przypominające trądzik. Zmianom skórnym może towarzyszyć świąd, a schorzenie może dotknąć zarówno kobiety, jak i mężczyzn w każdym wieku. Grzyby tego gatunku występują na skórze naturalnie, jednak niektóre czynniki, takie jak antybiotykoterapia, stres czy łojotok, mogą prowadzić do ich nadmiernego namnażania się, które jest przyczyną stanu zapalnego mieszków włosowych.
• Trakcyjne zapalenie mieszków włosowych (traction folliculitis) wywołane jest wszystkimi czynnikami, które obciążają i uszkadzają mieszki włosowe poprzez nadmierne ciągnięcie włosów. Należą do nich ciasno upinane fryzury, takie jak kucyki i koki, noszenie warkoczyków i dredów, przedłużanie włosów i noszenie turbanów oraz innych ciasnych nakryć głowy. W przebiegu tego schorzenia wokół mieszków włosowych tworzą się czerwone krostki, a włosy zaczynają nadmiernie wypadać.
• Zapalenie mieszków włosowych keloidalis nuchae (folliculitis keloidalis lub acne keloidalis nuchae) to przewlekłe zapalenie mieszków włosowych lokalizujące się na karku i tylnej części głowy. Choć jego przyczyny nie są do końca poznane, w etiopatogenezie choroby najczęściej wymienia się urazy mechaniczne i otarcia spowodowane goleniem, ubraniami i nakryciami głowy. Najczęściej dotyczy młodych czarnoskórych mężczyzn, choć może wystąpić także u osób innej rasy, niezależnie od płci. Objawia się cielistymi krostami i grudkami, które z czasem mogą zlewać się w większe guzy. Nieleczone zmiany mogą prowadzić do powstawania blizn przerostowych i łysienia.
• Zapalenie mieszków włosowych wyłysiające (folliculitis decalvans) – jest to rzadka jednostka chorobowa występująca głównie u mężczyzn. Choć przyczyna schorzenia nie została jeszcze całkowicie poznana, za najważniejsze czynniki sprawcze uznaje się zakażenie bakteriami Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty) oraz Propionibacterium acnes. Dotyczy głównie skóry głowy, choć może zająć także brodę, pachy i zewnętrzne narządy płciowe. Objawia się grudkami i krostami, zazwyczaj zlokalizowanymi na szczycie głowy. Z czasem zmiany zlewają się w ogniska rumieniowe. Mieszki włosowe objęte procesem chorobowym ulegają bliznowaceniu, co powoduje trwałą i nieodwracalną utratę włosów.
  • Zapalenie mieszków włosowych z kępkami (tufted hair folliculitis) – to odmiana wyłysiającego zapalenia mieszków włosowych, w której oprócz objawów typowych dla tej jednostki chorobowej obserwuje się kępki włosów wyrastające z tego samego mieszka włosowego.
• Martwicze limfocytowe zapalenie mieszków włosowych, nazywane także trądzikiem martwiczym (acne necrotica), to rzadkie schorzenie objawiające się grudkami lub krostami w kolorze czerwono-brązowym zlokalizowanymi głównie w okolicy czołowej. Choroba może dotyczyć także twarzy, karku i klatki piersiowej i choć jej przyczyny nie są dobrze poznane, za czynnik sprawczy najczęściej uznaje się  nadwrażliwości na antygeny bakterii Propionibacterium acnes lub Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty). Schorzenie prowadzi do centralnej martwicy w obrębie grudek i krostek oraz powstawania blizn w obrębie zmian. W konsekwencji nieleczony trądzik martwiczy skutkuje nieodwracalną utratą włosów.

Diagnostyka 

Rozpoznanie zapalenia mieszków włosowych wymaga zastosowania kilku narzędzi diagnostycznych. Lekarz dermatolog przeprowadza więc szczegółowy wywiad medyczny, badanie fizykalne oraz badanie trichoskopowe, które pozwala na dokładne obejrzenie skóry głowy i włosów w dużym powiększeniu oraz zapisanie tych danych w celach porównawczych. Jeśli obraz kliniczny schorzenia oraz dane uzyskane z wywiadu medycznego i badania trichinoskopowego nie są wystarczające do postawienia diagnozy, lekarz może zlecić badania dodatkowe, w tym badania mykologiczne oraz bakteriologiczne.

Metody leczenia

Terapia zapalenia mieszków włosowych uzależniona jest od wieku i zdrowia Pacjenta, zaawansowania choroby i jej rodzaju. Leczenie postaci bliznowaciejących jest o wiele bardziej wymagające, jednak nie jest niemożliwe. Jeśli choroba wywołana jest czynnikami mechanicznymi, jak ma to miejsce w przypadku trakcyjnego zapalenia mieszków włosowych, niezbędnym elementem terapii będzie wyeliminowanie czynników sprawczych. Specjalista może zalecić leki doustne oraz miejscowe dobrane zależnie od przyczyny choroby. Najczęściej są to środki przeciwgrzybicze, sterydy i antybiotyki oraz leki przeciwhistaminowe, które redukują świąd. Aby złagodzić objawy choroby i zahamować wypadanie włosów stosuje się również profesjonalne zabiegi, takie jak mezoterapia igłowa czy terapia osoczem bogatopłytkowym. W zaawansowanych przypadkach zapalenia mieszków włosowych keloidalis nuchae konieczne może być przeprowadzenie biopsji wycinającej. Po przeanalizowaniu wszystkich czynników lekarz dermatolog opracowuje optymalny plan leczenia dopasowany do potrzeb i oczekiwań Pacjenta. Warto pamiętać, że objęta zapaleniem skóra głowy wymaga dużej delikatności. Zmienionych chorobowo miejsc nie wolno drapać, wyciskać, pocierać i narażać na kontakt z substancjami drażniącymi. Włosy należy myć delikatnie i wybierać delikatne produkty pielęgnacyjne.

Umów wizytę