Atopowe zapalenie skóry głowy

Charakterystyka

Atopowe zapalenie skóry (AZS), znane również jako wyprysk atopowy, to zapalna choroba skóry gładkiej i owłosionej. Choroba ma charakter przewlekły i nawrotowy, może więc wchodzić w fazy zaostrzenia i remisji. Jej początki najczęściej objawiają się w okresie niemowlęcym, co stanowi ponad 50% przypadków. U 90% chorych pierwsze objawy manifestują się przed ukończeniem 5 roku życia, natomiast u 1-3% chorych w wieku dorosłym. Jest to jedna z najczęstszych chorób skóry, dotyczy bowiem aż 25% dzieci i 2-3% dorosłych. Atopowe zapalenie skóry może występować jako izolowane schorzenie lub stanowić przejaw zaburzeń ogólnoustrojowych o podłożu alergicznym wraz z astmą oskrzelową, zapaleniem błony śluzowej spojówek i nosa oraz alergiami pokarmowymi.

Objawy

Dominujące objawy obejmują uporczywy, bardzo nasilony świąd oraz zapalne zmiany skórne o charakterze wyprysku. Zmiany zlokalizowane są głównie na zgięciach kolan i łokci, a także na tułowiu oraz na owłosionej skórze głowy. Objawy w obrębie skóry głowy obejmują zaczerwienienie, stan zapalny, swędzące łuski i krostki, przesuszenie i zgrubienie skóry. Wyprysk atopowy często dotyczy także karku, czoła, brwi oraz małżowin usznych.

Atopowe zapalenie skóry głowy może prowadzić do nadmiernego wypadania włosów, które związane jest z osłabieniem mieszków włosowych i intensywnym drapaniem skóry. Warto pamiętać o tym, że atopowe zapalenie skóry nie jest zaraźliwe. AZS wpływa negatywnie na komfort życia chorych i może być związane z innymi chorobami atopowymi, dlatego wczesna diagnostyka i leczenie tej choroby są bardzo istotne.

Przyczyny

Patogeneza atopowego zapalenia skóry jest złożona i nie do końca wyjaśniona. Wśród najważniejszych czynników powodujących chorobę wymienia się podłoże genetyczne, zaburzenia immunologiczne, czynniki środowiskowe i uszkodzenia bariery naskórkowej. Czynniki genetyczne odpowiadają za podatność na rozwój choroby w ok. 75%. U wielu chorych zaobserwowano mutację genu filagryny – białka odpowiedzialnego za prawidłowe formowanie warstwy rogowej naskórka. Zaburzenia immunologiczne u chorych objawiają się nadprodukcją immunoglobuliny E (IgE), co przekłada się na niewłaściwą reakcję układu immunologicznego na niewielkie dawki alergenów (alergeny pokarmowe lub wziewne, takie jak alergeny zwierzęce, grzybicze, bakteryjne, roztocza czy pyłki). Dużą rolę w powstawaniu wysiewu zmian skórnych odgrywa także stres.

Rodzaje

Atopowe zapalenie skóry można podzielić na następujące fazy zależne od wieku chorego:

• Okres niemowlęcy do 2 roku życia – zmiany zlokalizowane są głównie na twarzy, kończynach, skórze głowy i uszach, a w postaciach ciężkich na tułowiu i w innych okolicach ciała. Zmiany łatwo ulegają wtórnemu nadkażeniu. Skóra głowy pokryta jest grudkowo-wysiękowym zmianami, którym towarzyszy świąd oraz ostry stan zapalny. Może dojść do powstawania nadżerek z krwotocznymi strupami. Włosy są suche, łamliwe i przerzedzone.
• Okres dzieciństwa do 12 roku życia – zmiany przybierają postać rumieniowo-grudkowego wyprysku, któremu towarzyszy świąd i suchość skóry. Są one dobrze odgraniczone od zdrowej skóry. W przypadku skóry głowy może dojść do obniżenia linii włosów na czole.
• Okres młodzieńczy i wieku dorosłego – zmiany przybierają postać nacieków zapalnych ze znaczną lichenizacją, którym towarzyszy świąd. Nie są ostro odgraniczone od zdrowej skóry i mogą objawiać się we wszystkich okolicach ciała.

Diagnostyka 

Nieodłącznymi elementami diagnozy są wywiad medyczny i badanie fizykalne, a także badanie wideodermatoskopowe. Najczęstszym badaniem krwi, które pomaga postawić diagnozę jest oznaczenie całkowitego stężenia IgE w surowicy. Lekarz może wykonać także testy skórne, zlecić inne badania krwi i skierować Pacjenta do innych specjalistów. W diagnostyce różnicowej atopowego zapalenia skóry należy wziąć pod uwagę przede wszystkim łojotokowe i opryszczkowate zapalenie skóry, pieluszkowe zapalenie skóry, łuszczycę i świerzb.

W celu rozpoznania choroby stosuje się opracowane przez Hanifina i Rajkę kryteria diagnostyczne. Warunkiem rozpoznania choroby jest występowanie trzech z czterech głównych objawów (duże kryteria diagnostyczne) oraz co najmniej trzech kryteriów uzupełniających (dodatkowych).

Kryteria główne (duże) obejmują:

• Świąd skóry
• Charakterystyczna lokalizacja zmian skórnych zależna od wieku
• Przewlekły i nawrotowy przebieg choroby
• Dodatni wywiad rodzinny

Kryteria uzupełniające (dodatkowe) obejmują między innymi:

• Suchość skóry
• Rogowacenie przymieszkowe
• Podwyższony poziom IgE
• Wczesny początek zmian
• Skłonność do nawrotowych zakażeń skóry
• Zaćma
• Przebarwienia powiek i zacienienia wokół oczu
• Nawrotowe zapalenie spojówek
• Zaostrzenie zmian skórnych w wyniku stresu

Metody leczenia

Terapia atopowego zapalenia skóry głowy uzależniona jest od wieku i zdrowia Pacjenta, zaawansowania choroby i wielu innych czynników. Warto pamiętać, że jest to choroba przewlekła i nawrotowa, nie da się jej wyleczyć, można jednak skutecznie łagodzić jej objawy. Podniesienie komfortu życia Pacjenta i złagodzenie dokuczliwych objawów, przede wszystkim świądu, stanowi cel terapii.

Jednym z podstawowych elementów terapii AZS jest natłuszczanie i nawilżanie, co może stanowić wyzwanie, jeśli choroba dotyczy owłosionej skóry głowy. Niezmiernie istotne jednak jest to, aby chorobowo zmienioną skórę nawilżać, aby zredukować takie uciążliwe dla Pacjenta objawy choroby atopowego zapalenia skóry głowy jak świąd, przesuszenie, zaczerwienienie, stan zapalny, łuszczenie się czy zgrubienie. Istnieją specjalistyczne preparaty w formie emulsji, płynu czy sprayu, które mają lekkie formuły, zatem mają działanie nawilżające, ale nie obciążają włosów. Dermatolog zaleci preparaty dedykowane skórze głowy, pozbawione kompozycji zapachowej dermokosmetyki i emolienty, które mogą być stosowane na co dzień. Oprócz tego można stosować silniej działające preparaty nawilżające i natłuszczające np. na noc. Najczęściej zawierają one mocznik lub kwas salicylowy. Regularne stosowanie dedykowanych AZS preparatów pomaga utrzymać skórę głowy w dobrej kondycji, co ma znaczący wpływ na samoocenę i ogólny komfort życia Pacjenta.

Oprócz tego terapia polega na stosowaniu środków miejscowych, np. glikokortykosteroidów, leków immunomodulujących, przeciwhistaminowych, a w ciężkich przypadkach także środków doustnych, np. cyklosporyny. Fototerapia jest również jedną z metod leczenia choroby

W leczeniu atopowego zapalenia skóry głowy ważne jest, aby pamiętać o kilku istotnych zasadach.

1. Należy stosować odpowiednią dostosowaną do potrzeb skóry głowy pielęgnację; wybierać łagodne bezzapachowe szampony i emulsje, zrezygnować z mocnych preparatów do stylizacji, które mogą wywołać podrażnienia i zaostrzenie choroby.  
2. W przypadku świądu, należy unikać drapania skóry głowy, gdyż może to wywołać uszkodzenia skóry, takie jak ranki czy nadżerki, które często ulegają nadkażeniom bakteryjnym i grzybiczym. Uszkodzenia mechaniczne wpływają też negatywnie na kondycję mieszków włosowych, co wpływa na jakość i gęstość włosów.
3. Warto pamiętać o stosowaniu środków nawilżających skórę głowy w czasie do 15 minut po umyciu włosów. Wówczas efekt działania preparatów jest maksymalizowany.
4. Warto unikać zbyt długiego moczenia skóry głowy, gdyż może to powodować zaostrzenie objawów. Mycie włosów powinno być krótkie, a woda letnia.
5. Po wyjściu z basenu należy umyć włosy swoim szamponem stosowanym na co dzień i zastosować odpowiednią pielęgnację. Chlor pozostawiony na skórze głowy może mieć działanie drażniące.  
6. Należy unikać zbyt intensywnej ekspozycji na promieniowanie UV.
7. Pot może być czynnikiem drażniącym, zatem po intensywnym wysiłku należy umyć całe ciało nie zapominając o skórze głowy.
8. Niezwykle istotną kwestią jest również rozpoznanie i unikanie czynników zaostrzających chorobę, czyli alergenów wziewnych i pokarmowych.

Po przeanalizowaniu wszystkich czynników lekarz opracowuje optymalny plan leczenia dopasowany do potrzeb i oczekiwań Pacjenta.

Umów wizytę