Łupież

Charakterystyka

Łupież (pityriasis) to jedna z najczęstszych chorób łojotokowych o charakterze przewlekłym w obrębie owłosionej skóry głowy. Dotyka zarówno kobiet, jak i mężczyzn, bez względu na wiek, jednak najczęściej występuje w okresie dojrzewania. Wywołują go grzyby drożdżopodobne z gatunku Malassezia, najczęściej Malassezia farfur, które wchodzą w skład fizjologicznej flory skóry. Kwestia tego, dlaczego grzyb wywołuje u niektórych objawy kliniczne, a u innych nie, nie jest do końca poznana. Łupież objawia się drobnymi, luźno przylegającymi, białymi lub szarymi płatkami, które mogą być rozproszone lub gromadzić się w jednym miejscu na owłosionej skórze głowy. Chorobie mogą towarzyszyć objawy takie jak świąd, łojotok, podrażnienie i napięcie skóry głowy. Schorzenie jest ściśle związane z łojotokowym zapaleniem skóry i niektórzy badacze klasyfikują łupież jako lekką postać tego schorzenia, podczas gdy inni proponują, aby łupieżem nazywać każde łuszczenie skóry głowy. Zwyczajowo przyjmuje się, że łupież przebiega bez stanu zapalnego i obejmuje tylko skórę głowy, w przeciwieństwie do łojotokowego zapalenia skóry, które może pojawić się również na twarzy, dekolcie, plecach, pachwinach i pachach . Warto pamiętać o tym, że łupieżem nie można się zarazić. Łupież jest problemem nie tylko zdrowotnym i estetycznym, ale także społecznym. Jak wynika ze statystyk, dotyka nawet 50% populacji.

Przyczyny

Przyczyny łupieżu są wieloczynnikowe, choć nie do końca wiadomo, dlaczego choroba występuje u konkretnych ludzi. Ważnym czynnikiem jest obecność grzyba drożdżopodobnego z gatunku Malassezia, który naturalnie bytuje na skórze głowy, jednak w przebiegu łupieżu równowaga funkcjonowania mikrobiomu jest zaburzona (powstaje dysbioza), a obecność grzybów z rodzaju Malassezia jest szczególnie wzmożona (jego populacja zwiększa się nawet dwukrotnie). Malassezia żywi się trójglicerydami obecnymi na skórze głowy, zaburzając strukturę lipidów, które zaczynają podrażniać skórę. Dochodzi do skrócenia cyklu odnowy komórkowej z 28 dni do 7-21 dni. Wskutek tego, komórki skóry złuszczają się za szybko, gromadząc się na powierzchni skóry głowy. Grzyby z rodzaju Malassezia stanowią część tak zwanego mikrobiomu skóry głowy, co oznacza, że występują w naturalnej florze fizjologicznej skóry głowy. Jest to naturalny ekosystem żywych mikroorganizmów, składający się w większości z bakterii (głównie Staphylococcus epidermidis i Cutibacterium acnes) oraz drożdży (w tym tych z rodzaju Malassezia, głównie Malassezia Restricta). Mikrobiom pełni na skórze głowy przede wszystkim funkcję ochronną przed mikroorganizmami, które mogą być dla niej szkodliwe. Skóra głowy każdego człowieka posiada swój własny unikalny mikrobiom, który zmienia się w zależności od pory roku, pory dnia czy pielęgnacji. Do czynników predysponujących do łupieżu zalicza się także uwarunkowania genetyczne, zaburzenia hormonalne, stosowanie używek oraz narażenie na promieniowanie UV. Do wystąpienia choroby mogą także przyczynić się nieodpowiednia pielęgnacja skóry głowy, zły dobór kosmetyków i zbyt częste czesanie, a nawet zbyt częste noszenie nakryć głowy.

Rodzaje

Jeśli przyjąć, że łupież odróżniamy od łojotokowego zapalenia skóry głowy na podstawie występowania stanu zapalnego, choroba nie ma swoich podtypów. W tym wypadku mówimy więc o łupieżu zwykłym. Charakteryzuje się występowaniem bardzo dużej liczby drobnych, białych łusek, które łatwo oddzielają się od skóry. Płatki odpadają samoistnie lub w trakcie czesania, spadając na kark i ramiona.

Łupież tłusty (objawia się żółtymi, tłustymi łuskami i towarzyszy mu wypadanie włosów i silny świąd) i łupież azbestowy (grube, srebrzyste łuski mocno przylegające do skóry) wiążą się z wystąpieniem stanu zapalnego i mogą obejmować obszary inne niż skóra głowy, dlatego klasyfikujemy je jako łojotokowe zapalenie skóry.

Łupieżem nazywamy też niektóre schorzenia występujące na ciele. Łupież różowy ma podłoże wirusowe i objawia się rumieniowymi ogniskami pokrytymi łuskami, które występują na tułowiu lub całym ciele. Natomiast łupież pstry charakteryzuje się złuszczającymi się  brunatnymi bądź różowymi plamami występującymi na karku, plecach i ramionach.

Na owłosionej skórze głowy może wystąpić też łupież kosmetyczny, którego objawy przypominają łupież zwykły, jednak przyczyny powstawania są zupełnie inne. Łupież kosmetyczny pojawia się w wyniku podrażnienia skóry głowy na skutek stosowania nieodpowiednich, agresywnych środków myjących, nadmiernej stylizacji i zabiegów chemicznych, takich jak farbowanie włosów.

Diagnostyka 

Rozpoznanie łupieżu zwykłego nie stanowi wyzwania diagnostycznego dla dermatologa, jednak w diagnostyce różnicowej należy wziąć pod uwagę łojotokowe zapalenie skóry, grzybicę skóry głowy i łuszczycę. Nieodłącznymi elementami diagnozy są wywiad medyczny i badanie fizykalne. W przypadkach spornych specjalista wykona badanie mikologiczne lub ocenę skóry w fluorescencyjnym świetle lampy Wooda.

Metody leczenia

Terapia łupieżu uzależniona jest między innymi od wieku i zdrowia Pacjenta oraz zaawansowania choroby. Dermatolog zaproponuje kosmetyki lecznicze, w tym szampony, które w większości przypadków są wystarczające. Specjalista może zalecić środki miejscowe o działaniu przeciwgrzybiczym, keratolitycznym i przeciwzapalnym, a także środki doustne. Produkty lecznicze, w tym szampony przeciwłupieżowe, powinny zawierać składniki przeciwgrzybicze, które ograniczają populację grzyba z gatunku Malassezia. Do takich składników zalicza się przede wszystkim:

• Dwusiarczek selenu zawierający siarkę o właściwościach oczyszczających oraz selen o działaniu przeciwgrzybiczym. Selen normuje cykl odnowy komórkowej, hamuje namnażanie się grzybów i ogranicza nadmierną produkcję sebum.  Selen jest składnikiem wielu enzymów, uczestniczy w istotnych procesach metabolicznych, wspomaga działanie układu immunologicznego, pełni funkcję ochronną przed bakteriami, wirusami i grzybami oraz zwalcza wolne rodniki, które mogą uszkadzać błony komórkowe i białka.
• Pirotynian cynku, który działa przeciwgrzybiczo, hamując zdolność namnażania się grzybów Malassezia, i antybakteryjnie. Jego działanie pozytywnie wpływa na cykl odnowy komórek oraz produkcję sebum. Ponadto łagodzi świąd i pieczenie skóry. Pozostaje długo na skórze głowy, co przekłada się na większą efektywność terapii.
• Octopirox, lub pirokton olaminy, który ma działanie przeciwzapalne, hamuje namnażanie grzybów, produkcję łoju i przywraca równowagę mikrobiomu skóry głowy.
• Kwas salicylowy, który zmiękcza naskórek i pozwala na złuszczenie łusek. Kwas salicylowy ma także działanie antybakteryjne i przeciwłojotokowe.

W przypadku szamponów przeciwłupieżowych istotna kwestią jest sposób ich aplikacji i czas ich kontaktu ze skórą głowy. Należy pamiętać, że działanie lecznicze posiada piana, którą najlepiej wytworzyć poprzez połączenie niewielkiej ilości szamponu z odrobiną wody i roztarcia tej mieszanki w dłoniach. Powstałą pianę należy nałożyć na skórę głowy, wmasować i pozostawić na ok. 5-7 minut. W tym czasie składniki aktywne mogą zadziałać na skórę głowy, co daje najlepsze efekty.  

Terapia powinna być dostosowana do potrzeb i oczekiwań Pacjenta, a także nasilenia objawów. Po przeanalizowaniu wszystkich czynników lekarz opracowuje optymalny plan leczenia.

Pielęgnacja i łagodzenie objawów

Należy pamiętać, że na zahamowanie łupieżu wpływa także odpowiednia pielęgnacja. Oto najważniejsze zasady, do których należy się stosować, aby wyeliminować tę chorobę skóry głowy:

• Pamiętaj, że szampon przeciwłupieżowy powinien być używany 2-3 razy w tygodniu przez około 15-21 dni, a następnie 1–2 razy w tygodniu jako kontynuacja terapii, na przemian z łagodnym szamponem. Skóra głowy z łupieżem często wymaga częstszego mycia niż 2-3 razy w tygodniu (np. codziennie) i w takich przypadkach warto wybrać łagodny szampon do codziennej pielęgnacji. Dzięki temu można uniknąć nadmiernego wysuszenia skóry głowy, jej podrażnienia i w konsekwencji – nadprodukcji łoju, co przyczynia się do zaostrzenia łupież.
• Peeling skóry głowy pomoże usunąć nagromadzony łój i łuski łupieżu, a także ułatwi wchłanianie składników aktywnych z szamponów. Do tego celu warto wybrać peeling enzymatyczny lub drobnoziarnisty, ponieważ zbyt agresywny peeling gruboziarnisty mógłby niepotrzebnie podrażnić skórę głowy. Peeling najlepiej wykonywać raz w tygodniu. W drogeriach i aptekach znajdziesz peelingi dedykowane skórze z łupieżem, ale warto skorzystać też z naturalnych opcji, takich jak czarne mydło i glinki.
• Na skórę głowy nie należy nakładać żadnych odżywek i masek przeznaczonych do włosów. Jednak nie warto całkowicie z nich rezygnować – szampony przeciwłupieżowe często bardzo przesuszają włosy, dlatego stosowanie treściwych kosmetyków z bogatym składem pozwoli nam tego uniknąć.
• Warto przyjrzeć się wcierkom, zarówno tym gotowym, jak i domowej roboty. Wcierane regularnie pozwolą zmniejszyć wydzielanie łoju, który jest pożywką dla bakterii Malassezia, a także złagodzić stan zapalny, podrażnienie i swędzenie. W domu z łatwością przygotujesz wcierkę z pokrzywy, szałwii, octu jabłkowego, skrzypu, łopianu, czy kozieradki.
• Pamiętaj, aby ze skórą głowy obchodzić się delikatnie – powstrzymuj się od drapania, agresywnego czesania i stylizacji z użyciem ciepła. Po umyciu włosów nie trzymaj ich w ręczniku, tylko delikatnie osusz, nie używaj do mycia bardzo ciepłej wody i unikaj nieprzewiewnych nakryć głowy. Ciepło sprawia, że skóra wytwarza więcej łoju, a co za tym idzie, wzmaga namnażanie się grzybów powodujących łupież.
• Dieta ma duże znaczenie w leczeniu łupieżu. Zwróć uwagę na spożywanie wystarczających ilości witaminy B6, E i A, ponieważ ich niedobory prowadzą do nasilenia łupieżu. Znajdziesz je w tłustych rybach, bananach, pieczarkach, drożdżach, wątrobie, orzechach, produktach mlecznych oraz w wielu warzywach, w tym w szpinaku, papryce, marchewce, dyni i jarmużu, soczewicy, awokado, fasoli i soi.  Wyeliminuj z jadłospisu produkty z dużą ilością cukru i fast foody – sprzyjają przetłuszczaniu się skóry głowy, co może nasilać łupież i sprzyjać jego częstszym nawrotom. Nie zapomnij o piciu dużej ilości wody, ponieważ wpływa ona na prawidłowe funkcjonowanie bariery ochronnej naskórka.

Choć leczenie łupież może być żmudne i długotrwałe, jest jak najbardziej możliwe. Skuteczność nowoczesnych terapii jest bardzo wysoka, zatem Pacjenci są usatysfakcjonowani rezultatami leczenia. Aby uniknąć nawrotów choroby, warto stosować się do wymienionych wyżej zasad pielęgnacji i profilaktyki.

Umów wizytę