Łysienie polekowe

Charakterystyka

Łysienie polekowe polega na wypadaniu włosów anagenowych i wywołane jest stosowaniem konkretnych leków. W związku z tym, że włosy anagenowe, czyli te w fazie wzrostu, stanowią ok. 90% wszystkich włosów, łysienie polekowe może (choć nie musi) doprowadzić do znacznej i widocznej utraty włosów. Łysienie polekowe zazwyczaj wykazuje mechanizm telogenowy, co oznacza, że włosy przechodzą szybciej do fazy spoczynku i w konsekwencji przedwcześnie wypadają. Rzadziej obserwowane jest łysienie polekowe anagenowe, które prowadzi do zahamowania podziałów mitotycznych w komórkach mieszka włosowego i w konsekwencji do wypadnięcia włosa. W najpoważniejszych przypadkach skóra nie jest w stanie wyprodukować mieszka włosowego. Polekowe łysienie anagenowe występuje przede wszystkim w wyniku stosowania chemioterapii.

Łysienie polekowe ma zazwyczaj charakter uogólniony, czyli dotyka wszystkich włosów na głowie równomiernie. Utrata włosów może wystąpić także na innych obszarach ciała, takich jak brwi, pachy, broda i okolice łonowe. Łysienie polekowe zwykle ustępuje po zaprzestaniu stosowania danego leku lub, jeśli odstawienie leku jest niemożliwe, wypadanie włosów można ograniczyć poprzez zastosowanie terapii np. wzmacniających mieszki włosowe, wspomagających procesy regeneracyjne czy przyspieszające porost włosów.

Nadmierna utrata włosów będąca skutkiem ubocznym zażywania leków jest bardzo powszechna i wydaje się być najbardziej dotkliwa dla osób chorych na nowotwory. Z tych względów profesjonalne wsparcie medyczne i psychologiczne osób doświadczających łysienia polekowego jest niezwykle istotne.

Przyczyny

• Chemioterapia, czyli leczenie nowotworów lekami, zazwyczaj przybiera postać polichemioterapii, ponieważ do terapii zazwyczaj wykorzystuje się kombinację kilku leków. Chemioterapia nie zawsze prowadzi do całkowitej utraty włosów – prawdopodobieństwo utraty włosów przy leczeniu chemioterapeutykami wynosi około 65%. Jest to uzależnione od rodzaju leków, ich kombinacji, dawek, drogi podania oraz cyklu leczenia. W chemioterapii zazwyczaj stosuje się leki cytotoksyczne (cytostatyki), które hamują podział komórkowy nowotworów. Cytostatyki nie działają jednak wybiórczo, ale na wszystkie komórki w fazie podziału, między innymi komórki macierzy włosa, co prowadzi do nagłego wypadania włosów. W związku z tym, że około 90% włosów jest w fazie wzrostu (anagenu), utrata włosów (w tym przypadku łysienie anagenowe) może obejmować całą lub prawie całą głowę. Przykładowe chemioterapeutyki powodujące nadmierne wypadanie włosów to:
  • Cytostatyki alkilujące – np. cyklofosfamid, chlorambucyl, busulfan, ifosfamid i temozolomid. Stosowane w leczeniu nowotworów układu krwionośnego, mięsaków i nowotworów ośrodkowego układu nerwowego.

• Leki immunosupresyjne, np. lub metotreksat stosowany w ciężkiej postaci łuszczycy, łuszczycowym zapaleniu stawów, reumatoidalnym zapaleniu stawów i w leczeniu nowotworów.
• Leki przeciwzapalne – np. sulfasalazyna (używana w leczeniu m.in. wrzodziejącego zapalenia jelit i w chorobie Leśniowskiego-Crohna) i kolchicyna (stosowana w leczeniu dny moczanowej).
• Leki na osteoporozę, w tym ranelinian strontu.
• Leki przeciwwirusowe – np. interferon alfa i rybawiryna, stosowane w leczeniu przewlekłych zakażeń wirusowego zapalenia wątroby typu C.

• Retinoidy, np. izotretynoina stosowana w leczeniu trądziku.
• Leki hormonalne, w tym tabletki antykoncepcyjne (wypadanie włosów następuje podczas stosowania lub po odstawieniu).
• Leki przeciwzakrzepowe – np. heparyna (stosowana w leczeniu choroby zakrzepowo-zatorowej i zatorowości płucnej) i warfaryna (używana w terapii choroby zakrzepowo-zatorowej i zakrzepicy żył głębokich).
• Leki nasercowe – np. beta-blokery stosowane w terapii zaburzeń rytmu serca, w leczeniu nadciśnienia tętniczego i choroby niedokrwiennej serca.
• Leki przeciwtarczycowe, np. propylotiouracyl i karbimazol używane w leczeniu nadczynności tarczycy.
• Leki przeciwmiażdżycowe – np. fibraty używane w leczeniu dny moczanowej, cukrzycy lub ostrego zapalenia trzustki.
• Leki przeciwgrzybicze – np. flukonazol stosowany w leczeniu zakażeń różnymi gatunkami grzybów, drożdżaków i kryptokoków.

Rodzaje

• Łysienie anagenowe występuje w przebiegu chemioterapii i przez stosowanie leków immunosupresyjnych, przeciwzapalnych, przeciwwirusowych i leków na osteoporozę. Ten typ łysienia polekowego wywołany jest lekami, które upośledzają zdolności metaboliczne i mitotyczne mieszka włosowego. Ze względu na fakt, że niemal 90% wszystkich włosów na głowie jest w fazie wzrostu (anagenu), łysienie anagenowe polekowe może prowadzić do nagłej (w przypadku chemioterapii może zacząć się już 2 tyg. po jej rozpoczęciu) i obszernej utraty włosów. Łysienie anagenowe ma charakter uogólniony, co oznacza, że włosy wypadają równomiernie z całej głowy. Łysienie może dotknąć też inne części ciała, w tym brwi, rzęsy, pachy, brodę i włosy łonowe. Łodygi włosów mogą stać się cienkie, łamliwe i kruche. W przypadku chemioterapii polekowe łysienie anagenowe ma zazwyczaj charakter odwracalny – komórki macierzyste włosów regenerują się w 2-6 miesięcy od zakończenia leczenia, a u niektórych osób włosy odrastają już w trakcie leczenia. Często zdarza się, że u osób posiadających włosy proste, odrastają włosy kręcone, a u osób z włosami rudymi i siwymi – włosy ciemne.
• Łysienie telogenowe związane jest z zaburzeniem faz wzrostu włosa poprzez stosowane leki, w tym retinoidy, leki hormonalne, przeciwzakrzepowe, nasercowe, przeciwtarczycowe, przeciwmiażdżycowe i przeciwgrzybicze. Włosy wcześniej wchodzą w fazę spoczynku i w konsekwencji wypadają. Łysienie ma zazwyczaj charakter uogólniony, rzadziej miejscowy. Włosy zaczynają wypadać po 2-5 miesiącach od rozpoczęcia terapii danym lekiem. Po zaprzestaniu stosowania leku wywołującego łysienie włosy odrastają.

Diagnostyka 

Diagnoza łysienia polekowego jest bardzo często jednoznaczna po przeprowadzeniu dokładnego wywiadu medycznego. Podczas wywiadu lekarz ustala orientacyjny termin, kiedy rozpoczęło się wypadanie włosów i analizuje okres sześciu miesięcy poprzedzający początek łysienia. Specjalista pyta także o choroby i przyjmowane leki, dlatego warto, aby Pacjent miał przy sobie swoją historię chorób i listę leków stosowanych przez minimum ostatnie sześć miesięcy. Aby rozpoznać łysienie polekowe, lekarz może także wykonać test pociągania i zlecić badania krwi (w celu wykluczenia lub potwierdzenia chorób lub niedoborów mogących powodować łysienie). Specjalista może także wykonać badanie trichoskopowe wideodermatoskopem, które pozwala na dokładne obejrzenie skóry głowy i włosów oraz zapisanie tych danych w celach porównawczych, co umożliwia postawienie trafnej diagnozy i późniejsze monitorowanie leczenia.

Metody leczenia

W większości przypadków włosy odrastają samoistnie po zakończeniu terapii lekiem, który powodował łysienie. W przypadku Pacjentów z chorobami przewlekłymi, gdy zaprzestanie terapii jest niemożliwe, warto poinformować lekarza prowadzącego o skutkach ubocznych – być może specjalista będzie w stanie zmienić lek na środek, który ma takie samo działanie, jednak nie powoduje wypadania włosów u Pacjenta. Czasami zdarza się, że organizm przystosowuje się do konkretnego leku, którego skutkiem ubocznym było łysienie i włosy po początkowej fazie wypadania, zaczynają odrastać, nawet jeśli Pacjent jest nadal leczony. Jeśli tak się nie dzieje, specjalista dermatolog może zalecić terapię obejmującą leczenie miejscowe, ogólne lub zabiegi, które wspomagają porost włosów, hamują ich wypadanie oraz poprawiają ich kondycję.

Pacjenci poddający się chemioterapii mogą zastosować systemy chłodzące na owłosioną skórę głowy w celu zminimalizowania wypadania włosów. Warto wiedzieć, że Pacjenci onkologiczni mogą skorzystać z częściowego zwrotu kosztów zakupu peruki z NFZ.  Ważnym elementem leczenia łysienia polekowego jest także odpowiednia pielęgnacja włosów i skóry głowy oraz pełnowartościowa dieta. W przypadku Pacjentów doświadczających łysienia polekowego, szczególnie Pacjentów onkologicznych, należy również zwrócić uwagę na opiekę psychologiczną i/lub psychiatryczną i wsparcie chorego płynące od najbliższych.

Terapia łysienia polekowego uzależniona jest od wieku i zdrowia Pacjenta, zaawansowania choroby i wielu innych czynników. Specjalista może także zalecić leki doustne oraz miejscowe, które zahamują łysienie i pobudzą wzrost nowych włosów. W tym celu stosuje się również profesjonalne zabiegi, takie jak np. mezoterapia mikroigłowa, mezoterapia igłowa owłosionej skóry głowy czy terapia osoczem bogatopłytkowym Arthrex ACP. Po przeanalizowaniu wszystkich czynników lekarz dermatolog opracowuje optymalny plan leczenia dopasowany do potrzeb i oczekiwań Pacjenta.

Umów wizytę