Profilaktyka nowotworów skóry głowy

1. Unikanie czynników ryzyka

Wyeliminowanie – a jeśli to niemożliwe – ograniczenie poniższych czynników ryzyka jest najistotniejszym elementem profilaktyki przeciwnowotworowej:

Ekspozycja na promieniowanie UV, zarówno to emitowane przez słońce, jak i lampy w solariach, to bezsprzecznie najczęstsza przyczyna rozwoju nowotworów złośliwych skóry. Aby zminimalizować negatywny wpływ promieniowania UVA oraz UVB na skórę, należy stosować się do następujących zaleceń:

• W upalne dni pamiętaj o nakryciu głowy oraz okularach z filtrem przeciwsłonecznym o wartości powyżej UPF 40.
• Przed każdym wyjściem na zewnątrz, niezależnie od pory roku i pogody, na odsłoniętą skórę nakładaj krem z filtrem z faktorem SPF 50 lub wyższym. Pamiętaj, że preparat przestaje działać po około 3-4 godzinach, zaaplikuj go wtedy ponownie. Krem z filtrem stosuj także po każdej kąpieli.
• Unikaj wychodzenia z domu w godzinach największego nasłonecznienia latem, czyli między 12 a 15. W tym czasie promieniowanie UVB w Polsce jest najbardziej intensywne. Jeśli musisz wyjść na zewnątrz, staraj się przebywać w cieniu, stosuj krem z filtrem i odpowiednią odzież.
• W upalne dni wybieraj odzież z luźnych, przewiewnych materiałów zakrywającą ciało.
• Unikaj opalania, zarówno na słońcu, jak i w solarium. Stosowanie kremu z filtrem daje nam złudne przeświadczenie, że możemy wystawiać się na promieniowanie UV bez konsekwencji. Tymczasem fakt, że nawet podczas odpowiedniego stosowania ochrony przeciwsłonecznej opalimy się, świadczy o tym, że krem nie chroni skóry całkowicie.

Dzieci są szczególnie narażone na negatywne działanie promieniowanie UV, a ich skóra szybciej ulega poparzeniom słonecznym, które zwiększają ryzyko zachorowania na czerniaka w przyszłości. Stosując powyższe wytyczne, zwróć więc szczególną uwagę na ich sumienne wdrożenie w przypadku najmłodszych.

Regularne aplikowanie kremu z filtrem nie wpływa na zdolność organizmu do wytworzenia witaminy D – produkty te chronią skórę maksymalnie w 98%, pozostałe 2% promieni UV pozwala więc na prawidłową syntezę tej witaminy.

2. Rozpoznanie czynników ryzyka

Istnieje wiele czynników, które mogą wpływać na rozwój raka skóry. Choć ich występowanie jest niezależne od nas, nie oznacza to, że nie powinniśmy uwzględniać ich w profilaktyce przeciwnowotworowej. Do tych czynników ryzyka zalicza się:

• Podeszły wiek
• Historia zachorowania na nowotwory skóry w rodzinie
• Przebycie nowotworu skóry
• Jasna karnacja
• Piegi i nietypowe znamiona
• Posiadanie dużej liczby znamion i pieprzyków
• Oparzenia słoneczne, zwłaszcza w młodym wieku
• Kontakt ze związkami arsenu lub pochodnymi smoły (związany z wykonywanym zawodem)
• Odczyny popromienne (związane z ekspozycją na promieniowanie rentgenowskie w pracy)
• Wrodzone lub nabyte upośledzenie odporności

• Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV).

Wpisywanie się w powyższe czynniki ryzyka nie oznacza, że dana osoba na pewno zachoruje na nowotwór skóry, zwiększa jednak prawdopodobieństwo choroby. Osoby, które narażone są na którykolwiek z tych czynników, powinny zwracać szczególną uwagę na swoje znamiona oraz sumiennie stosować wszystkie zalecania profilaktyczne.

3. Samokontrola znamion

Regularne kontrolowanie zmian skórnych to element profilaktyki nowotworów skóry, który powinno się wykonywać przynajmniej raz w miesiącu. Znamiona możesz oglądać samodzielnie, używając dwóch lusterek, aby obejrzeć skórę z tyłu ciała i głowy, lub poprosić o pomoc zaufaną osobę. Podczas kontroli zwróć szczególną uwagę na nowe znamiona lub zmiany w obrębie tych istniejących. Badając się, stosuj zasadę ABCDE, która określa, jakie cechy znamienia mogą budzić niepokój:

A (ang. asymmetry) – asymetryczny kształt, który występuje, gdy jedna połowa zmiany różni się od drugiej.

B (ang. border) – brzegi, które są poszarpane, nierówne, pogrubione lub rozmyte.

C (ang. colour) – kolor, który może mieć odcień czerwonego, cielistego, brązowego, czarnego, szarego, błękitnego lub być niejednorodny. Zmiana może mieć także lśniącą powierzchnię.

D (ang. diameter) – duży rozmiar, czyli znamiona o średnicy powyżej 5 milimetrów.

E (ang. evolution) – ewolucja znamienia, czyli wszelkie zmiany, które zachodzą w jego obrębie, szczególnie szybki wzrost i uwypuklenie ponad powierzchnię skóry. 

Inne niepokojące objawy obejmują zaczerwienienie i teleangiektazje wokół zmiany, a także świąd, ból i owrzodzenie. Należą do nich także krwawienie ze zmiany, obrzęk oraz łuskowata powierzchnia. Jeśli którekolwiek z Twoich znamion wykazuje powyższe cechy, niezwłocznie skonsultuj się z dermatologiem.

Kontrola znamion u dermatologa

Oprócz regularnych samokontroli każdy z nas powinien badać znamiona u dermatologa przynajmniej raz w roku. Osoby, które znajdują się w grupie ryzyka, powinny robić to raz na pół roku, a nawet częściej, jeśli zaleci to lekarz. Badanie znamion najczęściej odbywa się za pomocą dermatoskopu lub bardziej zaawansowanego technologicznie wideodermatoskopu. Urządzenie pozwala na stworzenie mapy znamion na całym ciele, w tym na skórze głowy, jak również wykonanie zdjęć w dużej rozdzielczości i powiększeniu. Raport z badania interpretowany jest przez doświadczonego lekarza, co pozwala mu na dokładną i szybką diagnozę ewentualnych nieprawidłowości. Samo badanie jest szybkie, bezinwazyjne i komfortowe. Przy kolejnej kontroli, nowe zdjęcia porównywane są ze wcześniejszymi, co pozwala na zauważanie jakiejkolwiek zmiany w liczbie lub charakterze zmian skórnych.

Profilaktyka nowotworów złośliwych skóry nadal jest tematem, któremu nie poświęca się wystarczająco dużo uwagi. Tymczasem edukacja w tym zakresie pozwala chronić nie tylko zdrowie, ale przede wszystkim życie Pacjentów. Rak skóry może dotknąć każdego z nas, jednak mamy wpływ na to, aby ograniczyć możliwość jego wystąpienia.