Złośliwa plama soczewicowata
Charakterystyka
Złośliwa plama soczewicowata (lentigo maligna – LM) to postać czerniaka in situ i z tego względu często uznawana jest za podtyp tego nowotworu. Oznacza to, że choroba może, choć nie musi, przerodzić się w czerniaka. Czerniak wywodzący się z plamy soczewicowatej (lentigo maligna melanoma – LMM) stanowi 5-20% wszystkich przypadków tego raka skóry. Złośliwa plama soczewicowata lokalizuje się na skórze z cechami fotostarzenia, czyli w miejscach szczególnie narażonych na promieniowanie ultrafioletowe. Najczęściej występuje na twarzy, szyi i głowie, szczególnie u osób łysych i zazwyczaj dotyczy osób w podeszłym wieku – złośliwą plamę soczewicowatą zwykle diagnozuje się u Pacjentów między 66 a 72 rokiem życia. Choroba częściej dotyczy osób o jasnym fototypie skóry (1 i 2), choć może wystąpić także u osób o ciemniejszej karnacji.
Objawy
Złośliwa plama soczewicowata lokalizuje się w naskórku i przybiera postać plamy o nieregularnym kształcie, gładkiej powierzchni i różowym, czerwonym, brązowym lub prawie czarnym zabarwieniu. Zmiana nie ma wyraźnej granicy i gołym okiem trudno dostrzec, gdzie kończy się plama, a zaczyna zdrowa skóra. Złośliwa plama soczewicowata charakteryzuje się powolnym wzrostem radialnym, co oznacza, że częściej powiększa się w poprzek. Wraz z wielkością zmiany wzrasta ryzyko transformacji w czerniaka. Złośliwa plama soczewicowata osiąga kilka centymetrów średnicy w przeciągu kilku, a nawet kilkunastu lat, co znacznie utrudnia jej szybką diagnostykę, ponieważ nie budzi dużego niepokoju Pacjentów. Zmiana wykazuje cechy podobne do tych, które występują przy czerniaku. Opisywane są jako „ABCDE”:
A jak asymetria – plama soczewicowata ma niesymetryczny i nieregularny kształt.
B jak brzegi – krawędzie zmiany poszarpane, nierówne lub rozmyte.
C jak ciemny kolor – kolor zmiany jest nierówny, zazwyczaj ciemny, choć w jej obrębie może występować wiele zabarwień.
D jak duży rozmiar – zmiana powiększa się i zazwyczaj osiąga rozmiar powyżej 5 milimetrów.
E jak ewolucja – zmiana zwiększa średnicę i może się uwypuklać.
Rozległe złośliwe plamy soczewicowate mogą także powodować ból, pieczenie, swędzenie, a nawet krwawienie.
Przyczyny powstawania
Przewlekłe, wieloletnie narażenie skóry na promieniowanie słoneczne to główna przyczyna rozwoju złośliwej plamy soczewicowatej. Promieniowanie UV prowadzi do patologicznej proliferacji melanocytów w naskórku, które w konsekwencji ulegają zezłośliwieniu. Gdy uszkodzone melanocyty zajmą także skórę właściwą, mówi się o czerniaku wywodzącym się z plamy soczewicowatej. Ze względu na patogenezę choroby jest ona częstsza u osób starszych lub takich, których praca wiąże się z częstym przebywaniem na zewnątrz. Nie wiadomo dlaczego złośliwa plama soczewicowata rozwija się u konkretnych osób, choć badacze wskazują na uwarunkowania genetyczne.
Diagnostyka
Wczesna i skuteczna diagnostyka złośliwej plamy soczewicowatej jest bardzo istotna, ponieważ zmiana ta często mylona jest z łagodnymi odmianami choroby, takimi jak zwykła, posłoneczna czy starcza plama soczewicowata. Rozpoznanie choroby opiera się na wywiadzie medycznym, badaniu fizykalnym, badaniu wideodermatoskopowym oraz ewentualnie – biopsji. Podczas biopsji chirurg wycina zazwyczaj całość podejrzanej zmiany, co nazywane jest biopsją wycinającą i jest jednocześnie jedną z metod leczenia. Podstawą rozpoznania złośliwej zmiany soczewicowatej jest badanie histopatologiczne całej wyciętej zmiany barwnikowej. Metody diagnostyczne stosowane w wykrywaniu nowotworów opisane są w zakładce Diagnostyka łagodnych i złośliwych nowotworów skóry głowy.
Leczenie
Wycięcie chirurgiczne to podstawowa metoda leczenia złośliwej plamy soczewicowatej, ponieważ wiąże się z niskim ryzykiem nawrotu choroby. Zmianę wycina się wraz z marginesem zdrowej skóry, który może wynosić od 5 do 10 mm. Jeśli usunięcie chirurgiczne nie jest z różnych powodów możliwe, do innych metod leczenia złośliwej plamy soczewicowatej zalicza się radioterapię i chemioterapię miejscową. Więcej o leczeniu nowotworów przeczytasz w zakładce Leczenie złośliwych nowotworów skóry głowy.
Skuteczna diagnostyka złośliwej plamy soczewicowatej pozwala na wdrożenie leczenia, które znacznie ogranicza możliwość transformacji zmiany w czerniaka. W związku z tym, że nowotwór przez wiele lat może wyglądać niepozornie, wszelkie zmiany skórne wymagają dokładnej kontroli przez lekarza dermatologa.
Umów wizytę
