Rogowacenie słoneczne

Charakterystyka

Rogowacenie słoneczne (actinic keratosis – AK), nazywane także rogowaceniem starczym, to choroba skóry uważana za stan przednowotworowy lub raka in situ – oznacza to, że może przekształcić się w złośliwego raka kolczystokomórkowego. Większość tych nowotworów rozwija się na podłożu rogowacenia słonecznego. Głównym powodem choroby jest przewlekła ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe. Narażenie na ten czynnik nasila się wraz z wiekiem i z tego względu rogowacenie słoneczne jest diagnozowane głównie u osób po 65. roku życia (62% przypadków). Na chorobę narażona jest co druga osoba i częściej odnotowuje się ją u mężczyzn rasy białej oraz osób zamieszkujących regiony okołorównikowe. Mimo ogromnej powszechności rogowacenia słonecznego świadomość na temat tej choroby w społeczeństwie jest nadal niska.

Objawy

Rogowacenie słoneczne charakteryzuje się zrogowaciałymi i szorstkimi nawarstwieniami na skórze. Zmiany mogą osiągać wielkość od kilku milimetrów do 2-3 centymetrów i są mocno związane ze zdrową skórą, jednak niezbyt wyraźnie od niej odgraniczone. Rogowacenie słoneczne może przybrać kolor od żółtego, poprzez czerwony, fioletowy, brązowy i szarawy. Często na jednym obszarze skóry lokalizuje się kilka ognisk choroby i mogą być one pojedyncze lub mnogie. Rogowacenie słoneczne najczęściej rozwija się na obszarach narażonych na promieniowanie ultrafioletowe, takich jak skronie, nos, czoło, szyja, głowa (zwłaszcza u osób łysych) i dłonie. Zmiany mogą swędzieć, piec i złuszczać się, a także powodować lekkie krwawienie, jeśli zostaną uszkodzone. Powstanie stanu zapalnego, krwawienia, przebarwień i owrzodzenia wokół zmiany może wskazywać na transformację rogowacenia słonecznego w raka kolczystokomórkowego.

Rodzaje

Wyróżnia się kilka postaci rogowacenia słonecznego, które zależne są od cech morfologicznych zmiany:

• Postać rogowaciejąca – najczęstsza forma rogowacenia słonecznego. Zmiany są szorstkie, o kolorze żółto-brunatnym i przyjmują postać nawarstwiających się zrogowaceń.
• Róg skórny – ma formę wyniosłego, szorstkiego i twardego keratynowego tworu o stożkowatym kształcie. Zazwyczaj umiejscawia się na twarzy oraz owłosionej skórze głowy.
• Postać barwnikowa – przyjmuje formę ciemnych ognisk lokalizujących się zazwyczaj na grzbietach dłoni i twarzy.
• Postać rumieniowa – jest to wczesna faza choroby charakteryzująca się dobrze odgraniczonym od skóry ogniskiem rumieniowym. Na jego powierzchni widoczne są teleangiektazje i szorstkie nawarstwienia.
• Postać liszajowata – wyglądem przypomina liszaj płaski. Przyjmuje formę brunatnej plamy i lokalizuje się głównie na twarzy.

Przyczyny powstawania

Długotrwałe i przewlekłe narażenia na promieniowanie UV jest podstawowym czynnikiem sprawczym rogowacenia słonecznego. Wpływa ono na skórę w trojaki sposób: uszkadzając DNA komórek naskórka, powodując immunosupresję i mutację w genach białek skóry. Związek zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) z rozwojem rogowacenia słonecznego jest nadal niewystarczająco poznany. Do najważniejszych czynników ryzyka narażających na zachorowanie na rogowacenie słoneczne zalicza się:

• przewlekłą ekspozycję na promieniowanie słoneczne,
• nieużywanie fotoprotekcji,
• płeć męską,
• jasny fototyp skóry,
• jasne włosy i oczy,
• immunosupresję,
• podłoże genetyczne (np. chorowanie na albinizm),
• dodatni wywiad rodzinny w kierunku nowotworów skóry,
• narażenie na czynniki chemiczne, takie jak arsen.

Narażenie na powyższe czynniki ryzyka nie oznacza, że dana osoba zachoruje na rogowacenie słoneczne, mają one jednak duży udział w powstawaniu tej choroby. O tym, w jaki sposób zminimalizować czynniki ryzyka, dowiesz się w zakładce Profilaktyka nowotworów skóry głowy.

Diagnostyka

Rozpoznanie rogowacenia słonecznego opiera się na charakterystycznym obrazie klinicznym. Aby zdiagnozować chorobę, lekarz przeprowadza wywiad medyczny, badanie fizykalne oraz badanie dermatoskopowe lub wideodermatoskopowe. W diagnostyce różnicowej należy uwzględnić brodawki wirusowe, znamię brodawkujące, plamy soczewicowate, brodawki łojotokowe, rogowiaka kolczystokomórkowego, chorobę Bowena oraz postać krążkową tocznia rumieniowatego. Badanie histopatologiczne zmiany może być pomocne w wątpliwych przypadkach, a także w ocenie ognisk o dużej średnicy, ze stanem zapalnym, świądem i krwawieniem. Sprawna i szybka diagnostyka rogowacenia słonecznego jest niezwykle ważna, biorąc pod uwagę możliwość ewolucji zmiany w raka kolczystokomórkowego. Metody diagnostyczne używane do wykrywania nowotworów opisane są w zakładce Diagnostyka łagodnych i złośliwych nowotworów skóry głowy.

Leczenie

Wybór metody leczenia powinien być uwarunkowany liczbą ognisk choroby, ich lokalizacją, czasem trwania, a także wiekiem Pacjenta, jego stanem zdrowia oraz wieloma innymi czynnikami. Lekarz musi także uwzględnić potencjał przekształcenia się rogowacenia słonecznego w raka skóry. Zmiany można usunąć za pomocą zabiegu chirurgicznego, laseroterapii lub terapii fotodynamicznej. Innymi opcjami leczenia są leki stosowane miejscowo, takie jak 5-fluorouracyl, leki doustne, peelingi medyczne i krioterapia. Więcej o leczeniu nowotworów przeczytasz w zakładce Leczenie złośliwych nowotworów skóry głowy.

Umów wizytę