Łupież tłusty – 10 najczęściej zadawanych pytań

Łupież tłusty, nazywany także łojotokowym, to jedna z najczęstszych dermatoz skóry głowy. Mimo tego, na temat łupieżu nadal krąży wiele mitów, które przyczyniają się do stygmatyzacji chorych, późnej diagnostyki i nieodpowiedniego leczenia. W artykule przedstawiamy odpowiedzi dermatologa na 10 pytań najczęściej zadawanych przez osoby, których dotyczy kwestia łupieżu tłustego.

1. Czym jest łupież tłusty?

Łupież tłusty (pityriasis steatoides) to choroba owłosionej skóry głowy o charakterze łojotokowym. Ma charakter przewlekły i zmienny sezonowo, ponieważ nasilenie objawów obserwuje się jesienią i zimą. Niektórzy badacze uważają łupież za odmianę łojotokowego zapalenia skóry głowy, podczas gdy inni uważają, że jest to odrębna jednostka chorobowa.

2. Jak objawia się łupież tłusty?

Dermatoza objawia się powstawaniem tłustych, żółtych lub brunatnożółtych łusek mocno przytwierdzonych do skóry głowy. Schorzeniu towarzyszy uporczywy świąd, a drapanie i uszkadzanie łusek może prowadzić do powstawania ranek, nadżerek i zakażeń bakteryjnych. Skóra głowy jest lśniąca, a nadmierny łojotok prowadzi do szybkiego przetłuszczania się włosów. Chorobie towarzyszy stan zapalny, a skóra może być zaczerwieniona. Łupież tłusty może także powodować sytuację, w które włosy stają się coraz cieńsze i nadmiernie wypadają.

3. Jakie są przyczyny łupieżu tłustego?

Dokładna etiologia łupieżu tłustego nie jest jeszcze poznana, wiadomo jednak, że procesy prowadzące do jego występowania są wieloczynnikowe. Na pojawienie się choroby wpływ mają zaburzenia hormonalne, klimat, nieodpowiednia pielęgnacja włosów, zaburzenia procesu odnowy komórek naskórka oraz nadmierna proliferacja grzyba drożdżopodobnego Malassezia, który stanowi naturalny element mikrobiomu skóry człowieka, jednak w przebiegu łupieżu, jego populacja zwiększa się.

4. Jaki jest związek między mikrobiomem skóry głowy a łupieżem?

W przebiegu łupieżu populacja drożdżaków Malassezia znacząco się zwiększa. Na zdrowej skórze głowy stanowią one 46% mikrobiomu, natomiast na skórze głowy zajętej łupieżem tłustym – nawet 74%. Do dysbiozy dochodzi, ponieważ choroba wpływa na nadmierne wydzielanie łoju oraz skrócenie cyklu odnowy komórkowej z 28 do 7-15 dni. W konsekwencji naskórek nadmiernie się łuszczy, a warstwa rogowa skóry zostaje uszkodzona. Nadprodukcja łoju ułatwia namnażanie się oraz podtrzymanie populacji grzybów Malassezia, gdyż żywią się one trójglicerydami obecnymi w łoju.

5. Czy łupież jest zaraźliwy?

Łupież tłusty nie jest zaraźliwy. Choroba występuje u osób, które są na nią narażone przez równoczesne występowanie kilku czynników ryzyka, takich jak indywidualne predyspozycje,  zaburzenia w obrębie naskórka, czy nadprodukcja łoju.

6. Kto jest narażony na rozwój choroby?

Łupież tłusty wraz z łupieżem suchym dotyczy nawet 50% populacji i częściej pojawia się u osób młodych, szczególnie w okresie dojrzewania. (2) Szacuje się, że 6-krotnie częściej dotyczy mężczyzn. Na rozwój łupieżu bardziej narażone są osoby chorujące na łojotokowe zapalenie skóry głowy (1), schorzenia neurologiczne, takie jak chorobę Parkinsona oraz depresję. Do czynników predysponujących do wystąpienia łupieżu tłustego zalicza się także zaburzenia hormonalne, predyspozycje genetyczne oraz osłabienie organizmu.

7. Czy stres może powodować łupież tłusty?

Stres i przemęczenie to jedne z czynników, które mogą prowokować powstawanie łupieżu. Do innych zalicza się przegrzewanie skóry głowy, np. czapkami lub przez przebywanie w ciepłych pomieszczeniach. Zanieczyszczenia powietrza i nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV także przyczyniają się do wystąpienia choroby, podobnie jak nieodpowiednia dieta (bogata w cukier, tłuszcze nasycone i skrobię) i alkohol. Błędy pielęgnacyjne, takie jak niedokładne spłukiwanie skóry podczas jej mycia, ekspozycja na wodę chlorowaną i zbyt duże ilości produktów stylizacyjnych, także wpływają na rozwój łupieżu tłustego. (3)

8. Czy szampon przeciwłupieżowy wyleczy łupież tłusty?

Terapia odpowiednim szamponem połączona z profilaktyką i pielęgnacją skóry głowy może być wystarczająca w łagodnych odmianach łupieżu tłustego. Szampon stosuje się 3-4 razy w tygodniu przez około miesiąc. Należy go mocno spienić, wmasować w skórę głowy i pozostawić na 5-7 minut, a następnie obficie spłukać wodą. Po ustąpieniu objawów choroby szampon stosuje się profilaktycznie raz w tygodniu. Jeśli terapia nie przynosi rezultatów, należy skonsultować się z dermatologiem, który zaleci dodatkowe środki, takie jak wcierki lub lotiony.

9. Jakie składniki aktywne wykorzystywane są w leczeniu łupieżu tłustego?

W terapii łupieżu tłustego stosuje się 3 grupy składników. Środki przeciwgrzybicze, takie jak dwusiarczek selenu, pirytionian cynku, pirokton olaminy, czy cyklopiroksolamina, zmniejszają populację drożdżaków Malassezia. Preparaty keratolityczne, w tym mocznik, dziegcie, kwas salicylowy i siarka, pozwalają na usunięcie nagromadzonego naskórka, zmiękczenie przylegających łusek i ich złuszczenie, dlatego są istotnym elementem leczenia łupieżu tłustego. Środki cytostatyczne z siarczkiem selenu i dziegciem mineralnym przywracają natomiast prawidłowy cykl odnowy komórkowej. W zaawansowanych przypadkach dermatolog może wdrożyć terapię doustną lekami przeciwgrzybiczymi takimi jak flukonazol i itrakonazol.

10. Jak pielęgnować skórę podczas terapii łupieżu tłustego?

Oprócz unikania czynników ryzyka opisanych w punkcie 7, warto pamiętać, że skóra głowy zajęta łupieżem jest podrażniona i wymaga delikatnego traktowania. Nawarstwionych łusek nie wolno zdrapywać, należy je jednak złuszczać peelingiem drobnoziarnistym lub enzymatycznym raz w tygodniu. Skórę głowy można dodatkowo pielęgnować wcierkami i dedykowanymi preparatami o właściwościach nawilżających i łagodzących. Unikać należy produktów do stylizacji, które mogą osadzać się na skórze, takich jak żele, pianki, lakiery czy suche szampony.

Łupież tłusty to choroba z tendencją do nawrotów i zaostrzeń, jednak dzięki kilku zmianom w stylu życia, odpowiedniej pielęgnacji i terapii, można ją skutecznie wyleczyć. Warto pamiętać, że łupież może obniżać jakość życia, między innymi przez uporczywy świąd, a także wpływać negatywnie na poczucie własnej wartości chorych i wykluczać ich z życia prywatnego i zawodowego.