Łysienie plackowate – 10 najczęściej zadawanych pytań

Łysienie plackowate (alopecia areata – AA) to choroba o niebliznowaciejącym i zapalnym charakterze objawiająca się ogniskami wyłysień na skórze głowy, a w niektórych przypadkach – także na ciele. Choć o tym schorzeniu mówi się coraz więcej, świadomość społeczeństwa na jego temat jest nadal niska. Odpowiadamy więc na 10 pytań często zadawanych nam przez Pacjentów i ich bliskich mając, nadzieję, że dzięki zawartym w naszym artykule informacjom pomożemy Pacjentom lepiej zrozumieć istotę łysienia plackowatego, rozwiejemy obawy i wątpliwości oraz dostarczymy rzetelnych danych na temat dostępnych metod leczenia. Wierzymy, że większa wiedza na temat łysienia plackowatego pozwoli osobom chorującym na łysienie plackowate czuć się pewniej i świadomie podejmować decyzje dotyczące swojego zdrowia.

1. Jakie są przyczyny łysienia plackowatego?

Etiologia choroby nie jest do końca poznana. Wśród potencjalnych przyczyn wymienia się między innymi podłoże genetyczne. Za tą teorią przemawia fakt, że ok. 40% chorych ma w swojej rodzinie historię łysienia plackowatego. Czynniki autoimmunologiczne również przyczyniają się do wystąpienia choroby, ponieważ w jej przebiegu limfocyty T niszczą mieszki włosowe. Wśród innych czynników wymienia się silny i przewlekły stres, alergie, infekcje bakteryjne i wirusowe, a także zaburzenia hormonalne. 

2. Kto choruje na łysienie plackowate?

Szacuje się, że łysienie plackowate występuje u 1-2% populacji ogólnej, natomiast osoby młode (do 20. roku życia) stanowią 50% wszystkich chorych. (1) Łysienie plackowate dotyczy zarówno dzieci, jak i dorosłych. Kolor ani gęstość włosów nie są także czynnikami, które predysponowałyby do wystąpienia objawów. Choroba jest rzadko spotykana u najmłodszych poniżej 3. roku życia, a osoby, u których pierwsze objawy wystąpiły po 40. roku życia stanowią ok. 20% wszystkich chorych. (2)

3. Czy objawy łysienia plackowatego zawsze wyglądają tak samo?

Łysienie plackowate może przybierać różne formy. W typie ograniczonym na skórze występują pojedyncze lub mnogie okrągłe ogniska wyłysienia. W łysieniu całkowitym dochodzi do utraty włosów na całej głowie, natomiast w uogólnionym – na całym ciele. Łysienie plackowate dzieli się także ze względu na kształt ognisk choroby, które mogą być okrągłe lub wężykowate. Skóra głowy w przebiegu łysienia pozostaje niezmieniona chorobowo, choć niektórzy Pacjenci zgłaszają mrowienie lub ból.

4. Jak postępuje choroba?

Przebieg łysienia plackowatego jest trudny do przewidzenia. Obserwuje się zarówno samoistne remisje, jak i progresje do uogólnionej (1% chorych) i całkowitej formy choroby (5% chorych). Zwykle objawy łysienia pojawiają się nagle. Do czynników, które wpływają negatywnie na rokowanie, zalicza się rodzinne występowanie choroby, długi czas trwania łysienia i początek choroby w młodym wieku, jak również atopię, zmiany na paznokciach oraz występowanie innych chorób autoimmunologicznych. (1)

5. Jak diagnozuje się łysienie plackowate?

Diagnoza stawiana jest na podstawie obrazu klinicznego choroby i najczęściej obejmuje wywiad medyczny oraz bezinwazyjne badanie trichoskopowe przeprowadzane za pomocą wideodermatoskopu. Narzędzie to pozwala na dokładne obejrzenie i wykonanie zdjęć skóry głowy, łodyg włosów i ujść mieszków włosowych, także w dużym powiększeniu. Wśród charakterystycznych dla łysienia plackowatego objawów, które widoczne są w obrazach badania trichoskopowego, wymienić można m. in. czarne i żółte kropki na skórze, włosy wykrzyknikowe i stożkowe oraz rozczepienie części łodygi włosa. W niejasnych przypadkach lekarz może zalecić biopsję skóry głowy.

6. Czy łysienie plackowate można pomylić z inną chorobą?

Podczas stawiania diagnozy dermatolog musi brać pod uwagę choroby, których objawy są podobne do tych występujących w łysieniu plackowatym. Zalicza się do nich trichotillomanię, łysienie z pociągania, łysienie bliznowaciejące i anagenowe, grzybicę skóry głowy, hipertrichozę, dysplazje ektodermalne i łysienie spowodowane kiłą. (1) Z tych względów tak ważna jest diagnostyka prowadzona przez wykwalifikowanego dermatologa dysponującego nowoczesnym sprzętem.

7. Czy łysienie plackowate jest związane z innymi chorobami?

Łysienie plackowate może współistnieć z innymi chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak choroby tarczycy, choroby okulistyczne oraz zmiany na paznokciach. (1) U 0,6% chorych rozpoznaje się toczeń rumieniowaty, u 4% – bielactwo, natomiast u 39% Pacjentów obserwuje się atopowe zapalenie skóry. (2) Osoby z łysieniem plackowatym są narażone na rozwój chorób i zaburzeń o podłożu psychicznym, takich jak depresja czy zaburzenia obsesyjno-kompulsywne. (3)

8. Jak leczy się łysienie plackowate?

Leczenie łysienia plackowatego jest złożone i zależy od indywidualnej reakcji Pacjenta na różne terapie. Obecnie dostępnych jest kilka metod, które można stosować samodzielnie lub w kombinacji, aby zwiększyć szanse na odrost włosów i zahamowanie postępu choroby, jednak podstawą i pierwszą linią leczenia powinno być leczenie farmakologiczne.

Leki doustne obejmują glikokortykosteroidy, środki immunosupresyjne, sulfasalazynę i metotreksat. Wśród środków stosowanych miejscowo na skórę wyróżnia się glikokortykosteroidy, minoksydyl i ditranol. W terapii można także stosować iniekcje triamcynolonu oraz zabiegi takie jak mikronakłuwanie, mezoterapia igłowa, osocze bogatopłytkowe i fototerapia.

W leczeniu stosuje się także immunoterapię kontaktową (DCP) polegającą na wywoływaniu kontrolowanej reakcji alergicznej na skórze, co ma na celu modulację układu odpornościowego i stymulację odrostu włosów. Terapia ta wymaga kilku miesięcy regularnego stosowania.

Obecnie leczenie biologiczne nie jest oficjalnie zarejestrowane w Polsce jako metoda leczenia łysienia plackowatego. Jednak w ostatnich latach inhibitory JAK (kinaz Janusowych) wykazały skuteczność w badaniach klinicznych nad tym schorzeniem i niektóre z nich uzyskały zatwierdzenie do leczenia łysienia plackowatego przez organy regulacyjne, takie jak FDA w USA oraz EMA w Unii Europejskiej.

Inhibitory JAK w leczeniu łysienia plackowatego w Polsce

W Polsce dostępne są już dwa leki z grupy inhibitorów JAK zatwierdzone do leczenia ciężkiego łysienia plackowatego:

1. Baricytynib – inhibitor JAK1 i JAK2, zatwierdzony przez EMA i dostępny dla dorosłych pacjentów z ciężką postacią łysienia plackowatego. Jest to pierwszy lek z tej grupy dopuszczony przez EMA do stosowania w tym wskazaniu w Polsce i UE.

2. Ritlecytynib – inhibitor JAK3, zatwierdzony przez EMA w lipcu 2023 roku i dostępny również w Polsce. Litfulo jest wskazany do leczenia ciężkiego łysienia plackowatego u dorosłych i młodzieży od 12. roku życia, co rozszerza możliwości terapeutyczne także dla młodszych Pacjentów.

W 2024 r. deuruxolitinib – inhibitor JAK1 i JAK2, został zatwierdzony przez FDA w USA. Nie został jeszcze zatwierdzony przez organy w Polsce. Przeznaczony jest dla dorosłych pacjentów z ciężkim łysieniem plackowatym.

Off-label zastosowanie innych inhibitorów JAK

Inne inhibitory JAK, takie jak tofacitinib, nie mają jeszcze oficjalnej rejestracji w Polsce ani w UE do leczenia łysienia plackowatego, choć bywają stosowane poza wskazaniami (off-label) w trudnych przypadkach tego schorzenia. Terapie off-label odbywają się za zgodą Pacjenta i pod ścisłą kontrolą lekarza, ponieważ mogą być skuteczne w opanowaniu autoimmunologicznego ataku na mieszki włosowe, który prowadzi do utraty włosów.

Inhibitory JAK są jednym z bardziej obiecujących kierunków w terapii łysienia plackowatego, choć ich stosowanie wymaga uwzględnienia możliwych działań niepożądanych i przeprowadzenia pełnej oceny stanu zdrowia Pacjenta przed rozpoczęciem terapii.

Od czego zależy wybór metody leczenia?

Na wybór metody leczenia wpływa wiele czynników, w tym wiek Pacjenta, przebieg łysienia i jego rodzaj, występowanie chorób współistniejących czy stan zdrowia. Terapia uzależniona jest także od zaawansowania choroby, jej tempa i czasu, w którym się rozpoczęła. Dla przykładu glikokortykosteroidy doustne stosowane są w szybko postępującym i nasilonym łysieniu plackowatym, glikokortykosteroidy miejscowe wykorzystywane są  w najlżejszych postaciach choroby, a sulfasalazyna nie jest stosowana u osób, u których łysienie rozpoczęło się w dzieciństwie. Leczenie powinno być przede wszystkim dopasowane indywidualnie do potrzeb Pacjenta i uwzględniać wskazania, jak i przeciwwskazania oraz ewentualne działania niepożądane.

9. Czy łysienie plackowate wpływa na samopoczucie i psychikę?

Choroba może znacząco obniżać jakość życia Pacjentów i wpływać negatywnie na stan emocjonalny i psychiczny. Łysienie plackowate może prowadzić do niskiej samooceny, utrudniać funkcjonowanie w społeczeństwie oraz wywoływać emocje takie jak strach, niepewność, smutek, złość i wiele innych. Chorzy mogą doświadczać także zaburzeń i chorób psychicznych takich jak depresja (39% osób), fobia społeczna, dysmorfofobia, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, zespół stresu pourazowego oraz myśli samobójcze. (3)

Łysienie plackowate to choroba o nieprzewidywalnym przebiegu, która najczęściej dotyczy osób młodych. Może mieć negatywny wpływ na psychikę i jakość życia, a jej leczenie jest długotrwałe. W wielu przypadkach skuteczność terapii zwiększa się, jeśli łysienie zostanie wykryte na wczesnym etapie. Z tych względów wiedza na temat tej choroby oraz szybka diagnostyka są tak istotne.