Łupież – czym jest i dlaczego powstaje?
Łupież (pityriasis) to najczęściej występująca choroba owłosionej skóry głowy, dotyczy bowiem nawet 50% populacji. Przyczyny występowania łupieżu są złożone, jednak w etiologii największą rolę odgrywa zwiększenie populacji grzyba drożdżopodobnego z gatunku Malassezia. Leczenie schorzenia jest stosunkowo proste, jednak łupież ma tendencję do nawrotów, dlatego terapia powinna obejmować nie tylko środki miejscowe, ale także zmiany w pielęgnacji i stylu życia.
Czym jest łupież?
Łupież to dermatoza o charakterze łojotokowym, która najczęściej dotyka osób młodych i częściej występuje u mężczyzn. Część badaczy uważa łupież za łagodną odmianę łojotokowego zapalenia skóry głowy, inni klasyfikują je jako dwie odrębne choroby. Schorzenie objawia się obfitym złuszczaniem skóry owłosionej. W zależności od rodzaju łupieżu płatki skóry mają barwę białą, szarą lub żółtawą, są suche i łatwo oddzielają się od skóry lub tłuste i mocno do niej przyległe.
Jakie są powody łupieżu?
Etiologia łupieżu jest wieloczynnikowa i nie do końca wyjaśniona. Za jedną z najważniejszych przyczyn choroby uznaje się zwiększenie populacji grzyba drożdżopodobnego z gatunku Malassezia. Bytuje on na skórze głowy naturalnie, wchodząc w skład jej prawidłowego mikrobiomu wraz z innymi grzybami, bakteriami i drobnoustrojami. W przebiegu łupieżu liczba Malassezia zwiększa się nawet dwukrotnie. Grzyby żywią się trójglicerydami, zaburzając ich gospodarkę na skórze. W konsekwencji dochodzi do jej podrażnienia i skrócenia cyklu odnowy komórkowej z 28 do 7-15 dni. Komórki skóry złuszczają się więc szybciej, niż powinny, gromadząc się na jej powierzchni i następnie opadając na ramiona i ubrania.
Populacja grzybów Malassezia może zwiększyć się w wyniku czynników endogennych (wewnętrznych) i egzogennych (zewnętrznych). Do pierwszej grupy zalicza się:
- predyspozycje genetyczne,
- zaburzenia hormonalne,
- nieodpowiednia dieta obfitująca w cukry i tłuszcze nasycone, natomiast uboga w cynk i witaminy z grupy B,
- nadużywanie alkoholu,
- przewlekły stres,
- zaburzenia emocjonalne.
Czynniki pochodzenia zewnętrznego obejmują:
- niewłaściwa pielęgnacja skóry głowy i włosów, w tym niedokładne spłukiwanie szamponu czy stosowanie gorącego nawiewu suszarki,
- częste noszenie nakryć głowy. (1)
Jakie są rodzaje łupieżu?
Mianem łupieżu określa się szeroką grupę schorzeń, które oprócz skóry głowy mogą obejmować także inne obszary ciała. Poniżej krótko opisujemy te rodzaje łupieżu, które manifestują się na skórze głowy:
Łupież zwykły (pityriasis simplex)
Ten rodzaj łupieżu nazywany jest także suchym, ponieważ płatki skóry łatwo się od niej oddzielają, spadając na kark i ramiona. Mają białą lub szarawą barwę i zwykle objawiają się na skórze głowy, choć mogą wystąpić także na brwiach i rzęsach. Łupieżowi suchemu nie towarzyszy stan zapalny, jednak niektórzy chorzy doświadczają świądu i zwiększone wypadanie włosów.
Łupież tłusty (pityriasis steatoides)
Objawia się tłustymi łuskami mocno przytwierdzonymi do skóry głowy. Przybierają one barwę żółtą lub brudnożółtą. Łuski mogą się nawarstwiać, tworząc strupy. W łupieżu tłustym skóra zajęta jest stanem zapalnym, a zmianom towarzyszy świąd i wzmożone wypadanie włosów.
Łupież azbestowy (pityrasis amiantacea)
W przebiegu choroby na skórze głowy pojawiają się grube, srebrzystobiałe łuski, które mocno przylegają do skóry i obejmują część włosa. Tworzą trudne do usunięcia struktury, które przy próbie zdjęcia łamią się na mniejsze blaszki. Łupieżowi azbestowemu towarzyszy stan zapalny i świąd, może także wiązać się z nadmiernym wypadaniem włosów.
Łupież kosmetyczny
Ten rodzaj łupieżu nie jest jednostką chorobową, a stanem. Swoją nazwę zawdzięcza podobieństwu do łupieżu suchego. Pojawia się w wyniku podrażnienia i przesuszenia skóry głowy, która w konsekwencji zaczyna się złuszczać. Wywołany jest agresywnymi szamponami, częstą stylizacją z użyciem ciepła i stosowaniem produktów takich jak pianki i lakiery oraz zabiegami chemicznymi, w tym farbowaniem.
Jak leczy się łupież?
Leczenie łupieżu uzależnione jest od jego rodzaju i stopnia nasilenia. Terapia zwykle obejmuje stosowanie odpowiedniego szamponu o właściwościach przeciwgrzybiczych, keratolitycznych i przeciwzapalnych. Do najskuteczniejszych składników leczniczych zalicza się dwusiarczek selenu, pirotynian cynku, kwas salicylowy czy pirokton olaminy. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić dodatkowe stosowanie wcierek, kremów czy innych środków do stosowania miejscowego. Jeśli skóra objęta jest silnym stanem zapalnym, lub nie reaguje na leczenie miejscowe, lekarz może zalecić leczenie ogólne, np. lekami przeciwgrzybiczymi. Leczenie łupieżu kosmetycznego polega na wyeliminowaniu czynnika sprawczego.
Stosowanie szamponu przeciwłupieżowego
Szampon leczniczy należy dobrze spienić i pozostawić na skórze kilka minut. Jest to bardzo istotne, ponieważ piana wykazuje działanie lecznicze. Szampon powinien być stosowany 3-4 razy w tygodniu, a po ustąpieniu objawów – raz w tygodniu w celu podtrzymania efektów leczenia. Skórę głowy należy także odpowiednio pielęgnować, w czasie remisji stosując łagodne szampony i zaprzestając agresywnych zabiegów chemicznych oraz stylizacyjnych. Warto unikać przegrzania głowy, np. pod czapką czy mokrym turbanem po umyciu włosów i zadbać o odpowiednią wilgotność powietrza. Istotna jest również higiena snu i redukowanie stresu.
Szybka diagnostyka typu łupieżu jest kluczowa dla wyboru odpowiedniej terapii, dlatego jeśli zauważysz u siebie pierwsze objawy choroby, skonsultuj się z dermatologiem. Stosowanie specjalistycznych preparatów i unikanie czynników zaostrzających łupież zwykle wystarcza, aby wyleczyć schorzenie. Prawidłowa pielęgnacja skóry głowy oraz świadomość co do czynników, które mogą nasilać objawy łupieżu, mogą pomóc w łagodzeniu dolegliwości i zapobieganiu nawrotom.