Najpopularniejsze leki na łysienie androgenowe

Łysienie androgenowe (androgenetic alopecia – AGA) to najczęstszy typ łysienia zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. Przyczyny, dla których występuje u konkretnych osób, nie są poznane, jednak wiadomo, że wśród czynników odpowiedzialnych za chorobę są uwarunkowania genetyczne i zaburzenia hormonalne. W przebiegu łysienia mieszki włosowe stają się nadwrażliwe na DHT (dihydrotestosteron) – aktywną formę testosteronu, która powstaje z udziałem enzymu 5-alfa-reduktazy. Celem terapii łysienia androgenowego jest zahamowanie wypadania włosów, stymulacja włosów terminalnych i pobudzenie odrostu włosów. W artykule wyjaśniamy, które z dostępnych obecnie form leczenia farmakologicznego są najskuteczniejsze.

Terapia ogólna a terapia miejscowa – która jest skuteczniejsza?

Terapia farmakologiczna jest pierwszą linią leczenia łysienia androgenowego. We wczesnych stadiach łysienia często można je kontrolować za pomocą terapii miejscowych, a bardziej zaawansowane stadia choroby mogą wymagać silniejszych, ogólnoustrojowych terapii. Oprócz stopnia zaawansowania choroby, w doborze optymalnej metody leczenia łysienia androgenowego należy wziąć pod uwagę wiele innych kluczowych czynników, w tym indywidualne preferencje Pacjenta, jego stan zdrowia oraz odpowiedź na wcześniejsze terapie. Zdarza się, że leczenie farmakologiczne nie może być stosowane ze względu na przeciwwskazania, skutki uboczne czy brak oczekiwanych efektów. Wówczas włącza się alternatywne rozwiązania, które mogą obejmować np. zabiegi iniekcyjne. 

Jak mówi dr n. med. Marcin Zakrzewski:

Najlepsza terapia łysienia androgenowego to taka, która jest dostosowana do konkretnego Pacjenta – nie dysponujemy środkiem, który sprawdzi się u każdego, choć niektóre leki wykazują wyższą skuteczność. Czynnik ten może zejść jednak na drugi plan na przykład wtedy, gdy dany środek powoduje zbyt uciążliwe skutki uboczne.

Leczenie łysienia androgenowego musi spełniać cztery warunki: powinno być skuteczne, bezpieczne, łatwe w użyciu i przystępne – nie istnieje jednak jeden lek, który spełnia te warunki w przypadku każdego Pacjenta. Dla przykładu, kobiety planujące ciążę nie mogą stosować finasterydu, natomiast mężczyźni z niedociśnieniem nie powinni przyjmować doustnego minoksydylu.

Najpopularniejsze leki na łysienie androgenowe

Do najczęściej stosowanych leków w terapii AGA zalicza się minoksydyl, finasteryd, dutasteryd oraz spironolakton. Większość z nich występuje zarówno w formie środków doustnych, jak i miejscowych. W terapii łysienia androgenowego zwykle stosuje się terapię łączoną, co oznacza, że Pacjent może przyjmować lek doustny i jeden lub dwa środki miejscowe. Leczenie AGA w niektórych przypadkach może obejmować także zabiegi wykonywane w gabinecie dermatologicznym, takie jak mezoterapię osoczem bogatopłytkowym czy iniekcje toksyny botulinowej.

Poniżej prezentujemy krótką charakterystykę czterech najskuteczniejszych leków na łysienie androgenowe z podziałem na formę doustną i miejscową.

Minoksydyl

Jest to bloker kanałów wapniowych powodujący rozszerzenie naczyń krwionośnych.  Zwiększa ukrwienie mieszków włosowych, wydłuża fazę ich wzrostu i hamuje procesy włóknienia w obrębie mieszków włosowych i skóry właściwej.

Minoksydyl stosowany doustnie

Minoksydyl może być stosowany doustnie z dobrą skutecznością. Ten sposób podawania leku jeszcze do niedawna nie był rozpowszechniony z uwagi na możliwe skutki uboczne (np. zbyt duże owłosienie na ciele, obrzęki stóp, niewielki wzrost akcji serca, bóle głowy). Obecnie stosuje się minoksydyl doustnie w niewielkich dawkach (LDOM – low dose oral minoxidil), które pozwalają na odrost włosów, a jednocześnie wiążą się ze znacznie mniejszą liczbą skutków ubocznych niż wyższe dawki stosowane wcześniej. Minoksydyl doustny nie jest zatwierdzony do leczenia wypadania włosów ani przez FDA, ani europejskie odpowiedniki tej agencji, tak więc jego stosowanie w tym zakresie jest całkowicie „off label”.

Minoksydyl stosowany miejscowo

Minoksydyl stosowany miejscowo to lek wykorzystywany najczęściej w terapii łysienia androgenowego typu męskiego, warto jednak pamiętać, że jego skuteczność jest zauważalna przede wszystkim we wczesnych etapach choroby. Lek w formie płynu lub pianki do wcierania w skórę głowy stanowi także lek pierwszego wyboru w łysieniu typu żeńskiego. Minoksydyl zwykle stosuje się dwa razy dziennie, wcierając roztwór 2% (zalecany kobietom) lub 5% (częściej stosowany u mężczyzn) w skórę głowy. Pierwsze efekty leczenia zauważalne są po około 6 miesiącach, jednak najlepsze rezultaty pojawiają się po roku terapii. Odrost włosów obserwuje się u 60–90% badanych.

Do możliwych skutków ubocznych stosowania leku zalicza się pieczenie, świąd skóry, zapalenie mieszków włosowych, alergiczne kontaktowe zapalenie skóry i hipertrichozę (występowanie nadmiernego i nieprawidłowego wzrostu włosów)  w obrębie twarzy.

Przejściowym objawem niepożądanym, który może wystąpić w pierwszych 2 miesiącach stosowania leku, może być wzmożone wypadanie włosów. Jest to objaw naturalny, który jest konsekwencją działania minoksydylu. Lek poprawia ukrwienie mieszków włosowych, co prowadzi do lepszego ich odżywienia. W tej sytuacji następuje przyspieszenie przejścia włosów będących w fazie przejściowej (katagenu) do fazy spoczynku i wypadania (telogenu). Etap wzmożonego wypadania ustępuje samoistnie, gdyż po wypadnięciu włosów mieszki włosowe szybko wchodzą w fazę anagenu, czyli wzrostu.

Finasteryd

Jest to inhibitor 5-alfa-reduktazy typu II o działaniu antyandrogennym. Hamuje przemianę testosteronu do dihydrotestosteronu (DHT) jednocześnie nie wpływając znacząco na poziom androgenów we krwi, gdy przyjmowany jest doustnie.

Finasteryd stosowany doustnie

Doustny finasteryd, podobnie jak minoksydyl stosowany miejscowo, często zalecany jest jako lek pierwszego wyboru w leczeniu AGA typu męskiego. Badania wskazują, że po około 4 miesiącach terapii dochodzi do zahamowania wypadania włosów. Po 8-12 miesiącach zauważalny jest odrost nowych włosów, natomiast po roku, choć liczba włosów nie zwiększa się, poprawia się ich jakość – włosy stają się grubsze, mocniejsze i mocniej napigmentowane. Efekty leczenia w postaci zatrzymania utraty włosów widoczne są u około 70% mężczyzn, natomiast odrost włosów – u 37%. Skutki uboczne terapii, takie jak zmniejszenie libido, zaburzenia erekcji czy hirsutyzm, obserwuje się u mniej niż 2% Pacjentów i rzadko stanowią powód do przerwania leczenia.

U kobiet stosuje się wyższe dawki finasterydu niż u mężczyzn (2,5 mg lub 5 mg), jednak lek nie jest często wykorzystywany w terapii AGA. Zalecany jest głównie Pacjentkom w okresie pomenopauzalnym ze względu na możliwość powodowania wad płodu.

Zaprzestanie przyjmowania leku często prowadzi do powrotu do stanu wyjściowego choroby.

Finasteryd stosowany miejscowo

Według najnowszych doniesień naukowych finasteryd stosowany miejscowo może osiągać skuteczność porównywalną do stosowanego doustnie przy jednoczesnym zmniejszeniu obserwowanych działań niepożądanych. Lek coraz częściej stosowany jest w tej formie w postaci leku robionego, do którego dodaje się różne składniki poprawiające rozpuszczalność i wchłanialność finasterydu, np. kwas salicylowy, cytrynowy, melkowy, etanol i in. Pacjenci, którzy korzystnie reagują na działanie oleju rycynowego, mogą wypróbować emulsje z jego dodatkiem.

Jeśli chodzi o AGA typu żeńskiego, badacze zalecają użycie finasterydu w duecie w miejscowym minoksydylem.

Dutasteryd

Jest to lek z grupy inhibitorów 5-alfa-reduktazy, hamujący zarówno typ I, jak i typ II tego enzymu, przez co często uważany jest za skuteczniejszy od finasterydu. Badania wskazują, że dutasteryd hamuje enzym typu I trzykrotnie silniej niż finasteryd, natomiast enzym typu II stukrotnie silniej, zachowując podobny profil skutków ubocznych. Mimo tego dutasteryd nie jest stosowany tak często jak finasteryd, prawdopodobnie ze względu na fakt, że nie jest lekiem zatwierdzonym w terapii AGA przez FDA ani polskie odpowiedniki agencji. Coraz częściej zaleca się stosowanie dutasterydu off-label (poza wskazaniami producenta), zarówno doustnie jak i śródskórnie ze względu na dobre efekty.

Dutasteryd stosowany doustnie

Dutasteryd stosowany doustnie często wybierany jest jako podstawa terapii AGA u mężczyzn. Badania wskazują, że zwiększa liczbę włosów po 3-4 miesiącach stosowania. Skutki uboczne, takie jak zaburzenia erekcji i zmniejszenie libido, obserwuje się u 1-4% Pacjentów, w zależności od dawki.

W przypadku łysienia androgenowego typu żeńskiego najwyższą skuteczność terapii dutasterydem obserwuje się u kobiet poniżej 50. roku życia, jednak dotychczasowe wyniki badań nie pozwalają na ocenę efektywności i bezpieczeństwa stosowania leku u kobiet.

Mezoterapia igłowa dutasterydem

Dutasteryd może być także podawany bezpośrednio w skórę głowy metodą mezoterapii igłowej. Ta forma podania leku pozwala na zachowanie skuteczności substancji z jednoczesnym zminimalizowaniem działań niepożądanych, które mogą wystąpić przy terapii doustnej. Pierwsze rezultaty w postaci zahamowania wypadania włosów i ich odrostu zauważalne są po upływie 3-6 miesięcy od serii zabiegów.

Spironolakton

Jest to bloker receptora androgenowego wykorzystywany w terapii off-label AGA typu żeńskiego. Spironolakton zmniejsza produkcję nadnerczową androgenów poprzez redukcję stężenia androgenów w surowicy i blokuje receptory androgenowe w mieszkach włosowych.

Spironolakton stosowany doustnie

Obecny stan badań nie pozwala na dokładną ocenę skuteczności leku w terapii AGA typu żeńskiego. Zwykle stosowane dawki wahają się od 25 mg do 200 mg na dobę. Działania niepożądane uzależnione są od ilości przyjmowanego leku, a do najczęstszych zalicza się hipotensję, hiperkalcemię, bóle głowy oraz ginekomastię. W jednym badaniu wskazano, że 44% Pacjentek stosujących lek doświadczyło odrastania włosów, inne odnotowało poprawę lub stabilizację u 70% chorych. Skutki uboczne stosowania spironolaktonu obejmują zaburzenia równowagi elektrolitowej, niewydolność nerek i niedociśnienie. Lek jest potencjalnie teratogenny, co oznacza, że może powodować wady płodu.

Spironolakton do stosowania miejscowego nie jest dostępny w Polsce. 

Łysienie androgenowe wymaga celowanego leczenia dopasowanego do potrzeb Pacjenta. Metody farmakologiczne połączone z profesjonalnymi zabiegami i zmianami w stylu życia to obecnie złoty standard leczenia tej choroby. Warto pamiętać, że choć niektóre leki są szerzej reklamowane niż inne, nie oznacza to, że będą skuteczne w naszym przypadku. Stan wiedzy lekarzy na temat łysienia androgenowego stale się poszerza, a badacze nieustannie odkrywają nowe metody terapii. Z tych względów warto prowadzić leczenie u dermatologa wyspecjalizowanego w terapii łysienia i stosującego nowoczesne, jednak sprawdzone metody.